Parlament Ukrainy pod presją ulicy: Antykorupcyjne instytucje odzyskały niezależność po protestach

Parlament Ukrainy cofa kontrowersyjne zmiany: NABU i SAP odzyskują niezależność

31 lipca 2025 roku, po niezwykle burzliwym okresie dla ukraińskiej polityki, Rada Najwyższa Ukrainy przyjęła ustawę przywracającą uprawnienia Narodowemu Biuru Antykorupcyjnemu (NABU) oraz Specjalnej Prokuraturze Antykorupcyjnej (SAP). Wcześniejsze zmiany, które weszły w życie 22 lipca, podporządkowywały te kluczowe instytucje nadzorowi prokuratora generalnego, bliskiego współpracownika prezydenta Wołodymyra Zełenskiego. Decyzja ta wywołała masowe protesty społeczne w największych ukraińskich miastach oraz ostrą krytykę ze strony Komisji Europejskiej i przedstawicieli Unii Europejskiej. W wyniku presji opinii publicznej oraz obaw o utratę międzynarodowego wsparcia, w czwartek 331 posłów ze 450 poparło ustawę przywracającą pełną niezależność NABU i SAP. To ważny sygnał zarówno dla obywateli Ukrainy, jak i zachodnich partnerów, że Kijów zamierza kontynuować walkę z korupcją pomimo wojennej rzeczywistości.

Znaczenie silnych instytucji antykorupcyjnych dla Ukrainy w czasie wojny

Walka z korupcją w Ukrainie, państwie od lat zmagającym się z olbrzymimi wyzwaniami wewnętrznymi i zewnętrznymi, miała kluczowe znaczenie także przed rozpoczęciem rosyjskiej inwazji w 2022 roku. Jednak brutalna wojna i znaczące wsparcie militarne oraz finansowe ze strony Zachodu jeszcze uwypukliły znaczenie transparentności i uczciwości aparatu państwowego. Instytucje takie jak NABU i SAP były postrzegane jako fundament walki z korupcją na najwyższych szczeblach władzy – zarówno przez Ukraińców, jak i zagranicznych partnerów. Każda próba ograniczenia ich niezależności budziła natychmiastową reakcję społeczności międzynarodowej. Dla Ukrainy utrata zaufania Zachodu oznaczałaby nie tylko utratę wsparcia finansowego i militarnego, ale również osłabienie nadziei na przyszłe członkostwo w Unii Europejskiej. Dlatego tak ważny był szybki powrót do autonomii tych instytucji.

Protesty uliczne i międzynarodowa presja – społeczeństwo obywatelskie nie milczy

Zmiany z 22 lipca, które de facto likwidowały niezależność NABU i SAP, wywołały bezprecedensową falę protestów ulicznych. Demonstracje odbyły się w wielu miastach Ukrainy, w tym w Kijowie, Lwowie i Odessie. Organizacje pozarządowe i obywatele alarmowali, że ograniczenie autonomii instytucji antykorupcyjnych to krok wstecz dla całego kraju, zwłaszcza w czasie, gdy zachodnie wsparcie warunkowane jest postępami w reformach. Swoje stanowisko jasno wyraziła również Komisja Europejska, podkreślając w komunikacie, że niezależność ukraińskich organów antykorupcyjnych jest kluczowa dla dalszej integracji Ukrainy z UE. W ciągu kilku dni temat komentowali także ambasadorowie państw członkowskich Unii oraz Stanów Zjednoczonych, którzy ostrzegali, że cofnięcie reform zagraża dalszym transzom pomocy. Ostateczna decyzja parlamentu była odpowiedzią na nurt społeczny, który wyraził oczekiwanie, że nawet w warunkach wojennych standardy demokratyczne nie mogą być porzucane.

Rola NABU i SAP: Osiągnięcia i wyzwania na drodze reform

Od momentu powstania w 2015 roku Narodowe Biuro Antykorupcyjne (NABU) oraz Specjalna Prokuratura Antykorupcyjna (SAP) odegrały centralną rolę w walce z przestępstwami na szczeblu urzędniczym. Ich niezależność zapewniała bezkompromisowe ściganie wysokich rangą urzędników podejrzanych o korupcję, w tym byłych ministrów, polityków i biznesmenów powiązanych z oligarchami. Pomimo licznych wyzwań politycznych oraz groźby represji ze strony części klasy politycznej, organy te osiągnęły szereg sukcesów, które były doceniane zarówno w kraju, jak i za granicą. Jednak wojna i związane z nią wyzwania – wzrost wydatków publicznych, pojawienie się nowych mechanizmów zakupów czy tymczasowego zarządzania majątkiem państwowym – sprawiły, że rola tych instytucji stała się jeszcze bardziej newralgiczna. Właśnie dlatego jawność i pełna autonomia NABU i SAP są dziś nieodzowne dla utrzymania zaufania obywateli oraz bezpieczeństwa dalszych funduszy zachodnich.

Reakcje Kijowa i Zachodu: Utrzymanie kursu na reformy jako warunek dalszego wsparcia

Po przyjęciu ustawy przez Radę Najwyższą, zarówno prezydent Wołodymyr Zełenski, jak i premier Denys Szmyhal podkreślili, że niezależność instytucji antykorupcyjnych pozostaje kluczowym elementem strategii rozwoju Ukrainy. Zełenski skomentował, że decyzja parlamentu dowodzi woli narodu i gotowości do dalszych reform mimo trwającej agresji rosyjskiej. Pozytywnie zareagowali też przedstawiciele Komisji Europejskiej oraz ambasadorowie największych państw UE i USA, zaznaczając, że to krok w dobrą stronę i zachęta do dalszego działania. Równocześnie podkreślali oni, że liczą na konsekwencję w przestrzeganiu standardów demokratycznych i przejrzystości życia publicznego. Tylko wtedy Ukraina będzie mogła liczyć na wsparcie nie tylko militarne, ale także finansowe i instytucjonalne. Dzisiejsze wydarzenia pokazują więc, że wiele wyzwań jeszcze przed krajem, ale kierunek został jasno wskazany.

Podsumowanie: Nowy impuls do reform i zaufania międzynarodowego

Decyzja Rady Najwyższej o przywróceniu pełnej autonomii Narodowemu Biuru Antykorupcyjnemu i Specjalnej Prokuraturze Antykorupcyjnej to nie tylko sukces społeczeństwa obywatelskiego, ale i sygnał dla Zachodu – Ukraina gotowa jest kontynuować walkę o przejrzystość i rządy prawa, nawet w czasie wojny. Udowadnia to, że nacisk zarówno ze strony obywateli, jak i partnerów międzynarodowych, mają realne przełożenie na polityczne decyzje w Kijowie. Przyszłość Ukrainy w dużym stopniu zależeć będzie od skuteczności i niezależności jej instytucji antykorupcyjnych oraz od determinacji w kontynuowaniu reform. Tylko tak kraj ten będzie mógł utrzymać niezbędne wsparcie Zachodu i budować zaufanie zarówno własnych obywateli, jak i zagranicznych sojuszników. Dzisiejszy krok pokazuje, że duch Majdanu wciąż żyje i kształtuje losy Ukrainy.