Polskę czeka bezprecedensowa fala upałów. Już w czerwcu temperatury mogą przekroczyć rekordy z ostatnich lat. Jak przygotować się na nadchodzący gorąc i jakie zagrożenia niosą ekstremalne temperatury?
Czerwiec pod znakiem rekordowych upałów
Prognozy Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) oraz europejskich ośrodków meteorologicznych nie pozostawiają złudzeń – czerwiec 2024 roku ma być jednym z najcieplejszych miesięcy w historii pomiarów w Polsce. Specjaliści ostrzegają, że fala gorąca nadejdzie szybciej, niż zwykle, a temperatury w wielu regionach kraju przekroczą 30 stopni Celsjusza, z możliwością osiągnięcia nawet 35°C na południu i zachodzie Polski. Już maj przyniósł anomalie pogodowe, a modele pogodowe zapowiadają, że tendencja ta utrzyma się także na początku lata. Tylko w pierwszym tygodniu czerwca zanotowano w kilku województwach temperatury powyżej 28°C, co wskazuje na potencjalnie jeden z najgorętszych sezonów w ostatniej dekadzie. Eksperci wyjaśniają, że przyczyną są zmiany klimatyczne, które modyfikują cyrkulację powietrza nad Europą i sprzyjają napływowi gorących mas powietrza znad Afryki.
Skutki zdrowotne i zagrożenia związane z upałami
Fala upałów stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego, szczególnie dla osób starszych, dzieci oraz pacjentów z chorobami przewlekłymi. Lekarze alarmują, że tak gwałtowne wzrosty temperatur prowadzą do częstszych przypadków udarów cieplnych i odwodnień. Ministerstwo Zdrowia zaleca ograniczenie przebywania na słońcu w godzinach szczytu, noszenie nakrycia głowy oraz regularne nawadnianie organizmu. W największych miastach, takich jak Warszawa, Poznań czy Wrocław, lokalne władze szykują tzw. kurtyny wodne oraz rozdają wodę na ulicach. Ambulansy i izby przyjęć odnotowują wzrost liczby interwencji związanych z przegrzaniem. Ponadto, wysokie temperatury przyczyniają się do wzrostu zanieczyszczeń powietrza i smogu fotochemicznego, co pogarsza stan osób chorujących na astmę i alergie.
Wpływ ekstremalnych temperatur na gospodarkę i rolnictwo
Upały mają bezpośredni wpływ nie tylko na życie codzienne Polaków, ale również na gospodarkę i sektor rolny. Rolnicy już teraz z niepokojem obserwują suszę rolniczą, która może przełożyć się na niższe plony zbóż, rzepaku czy warzyw. Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie ostrzega przed spadkiem poziomu wód gruntowych i powierzchniowych, co może prowadzić do ograniczeń w dostępie do wody dla upraw i gospodarstw domowych. Część zakładów przemysłowych przygotowuje plany awaryjne na wypadek ograniczeń w podażu prądu, ponieważ wytwarzanie energii w elektrowniach może być zakłócone z powodu wysokich temperatur. Pracodawcy są zobowiązani do zapewnienia pracownikom wody pitnej oraz skrócenia czasu pracy na otwartych przestrzeniach podczas fali upałów, zgodnie z wytycznymi Państwowej Inspekcji Pracy.
Rządowe i samorządowe działania na rzecz bezpieczeństwa
W obliczu nadchodzącego zagrożenia rząd oraz samorządy intensyfikują działania prewencyjne. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji rozesłało do wszystkich wojewodów zalecenia dotyczące przygotowania szpitali, domów pomocy społecznej i placówek edukacyjnych do radzenia sobie z upałami. Szkoły wdrażają plany awaryjne, skracając lekcje bądź umożliwiając pracę zdalną podczas najwyższych temperatur. Straż pożarna apeluje o rozwagę przy korzystaniu z otwartego ognia oraz ostrzega przed wzrostem liczby pożarów w lasach i na łąkach. Dodatkowo, urzędy miast zamieszczają alerty pogodowe w aplikacjach miejskich oraz na stronach internetowych, ostrzegając przed zbliżającymi się falami upału i skutkami zdrowotnymi. W największych miastach pojawiają się także strefy ochłody i miejsca schronienia dla osób bezdomnych.
Co można zrobić, by zminimalizować skutki upałów?
Osoby prywatne, firmy i instytucje mogą aktywnie przeciwdziałać negatywnym skutkom upałów. Specjaliści zalecają, by ograniczać wychodzenie na słońce, szczególnie w godzinach od 11:00 do 17:00. W domach warto zasłaniać okna, korzystać z wentylatorów i klimatyzacji, a także regularnie spożywać wodę. W przypadku podróży samochodem, nie wolno zostawiać dzieci i zwierząt w zamkniętych pojazdach. Organizacje pozarządowe apelują o wyjątkową uwagę wobec osób starszych i samotnych, które są szczególnie narażone na konsekwencje przegrzania. Przedsiębiorcy powinni dostosować tryb pracy do panujących warunków, wdrażając systemy pracy rotacyjnej lub umożliwiając pracę zdalną. Eksperci ds. klimatu alarmują, że obecne zjawiska są skutkiem postępującego globalnego ocieplenia i podkreślają konieczność prowadzenia działań mających na celu ochronę środowiska, by w przyszłości ograniczyć skalę ekstremalnych zjawisk pogodowych.
Nadchodzące upały w szerszym kontekście
Czerwcowa fala upałów wpisuje się w długofalowy trend globalnego ocieplenia, którego skutki dostrzegalne są już na całym świecie. Temperatura Ziemi od lat wykazuje systematyczny wzrost, a w Polsce konsekwencje tego zjawiska są coraz bardziej widoczne – od ekstremalnych temperatur, przez susze, po niestabilność pogodową. Eksperci przypominają, że choć sezonowe fale gorąca pojawiały się już w przeszłości, to jednak obecna intensywność i częstotliwość stanowią poważne wyzwanie dla całego społeczeństwa oraz służb publicznych. Chociaż działania prewencyjne rządu i samorządów są coraz bardziej zaawansowane, to bez zmian systemowych w podejściu do ochrony klimatu problem będzie się pogłębiać. Najbliższe dni i tygodnie będą testem nie tylko dla służb ratunkowych, ale przede wszystkim dla organizacji życia codziennego – zarówno w miastach, jak i na wsi.
