Afera dotacyjna w HoReCa? Siemoniak: służby nie miały sygnałów o nieprawidłowościach w KPO
Rośnie napięcie wokół dotacji z Krajowego Planu Odbudowy dla branży HoReCa. Minister koordynator służb specjalnych Tomasz Siemoniak zapewnia, że służby nie miały wcześniej informacji o możliwych nieprawidłowościach. Czy rząd skutecznie chroni środki publiczne przed błędami i patologiami? Sprawdzamy kulisy kontrowersyjnej sprawy.
Cień kontrowersji nad dotacjami HoReCa z KPO
W ostatnich dniach branża HoReCa (hotele, restauracje, catering) znalazła się w centrum ogólnopolskiej debaty publicznej. Powodem stał się program dotacyjny w ramach Krajowego Planu Odbudowy (KPO), który miał służyć odbudowie i dywersyfikacji działalności w jednej z najbardziej dotkniętych pandemiami gałęzi gospodarki. Platforma X i media społecznościowe zapełniły się przykładami wątpliwych przeznaczeń funduszy: na jachty, sauny, solaria, wymianę mebli czy nawet wirtualne strzelnice. Szybko rozgorzała publiczna dyskusja – czy program jest realizowany w zgodzie z ideą wsparcia i czy mechanizmy kontroli działały odpowiednio?
Siemoniak: „Służby nie miały informacji o możliwych nieprawidłowościach”
W odpowiedzi na narastające kontrowersje, w środowych „Sygnałach Dnia” Polskiego Radia głos zabrał minister koordynator służb specjalnych Tomasz Siemoniak. Zapewnił, że do tej pory służby nie otrzymały żadnych sygnałów o możliwych nieprawidłowościach w sektorze dotacji dla HoReCa z KPO. Jak podkreślił, sama kontrowersyjność decyzji o przyznaniu środków nie oznacza od razu złamania procedur. – Dopiero trzeba się przyjrzeć tym procedurom i wyjaśnić, czy rzeczywiście doszło do jakichkolwiek naruszeń prawa – powiedział Siemoniak. Jednocześnie zaznaczył, że wstępna ocena nie wykazuje jakiegokolwiek działania niezgodnego z procedurami.
Czy program był chroniony przez „tarczę antykorupcyjną”?
Jedną z kluczowych kwestii poruszonych w debacie jest też obecność tzw. osłony antykorupcyjnej, nazywanej „tarczą antykorupcyjną”. Jest to narzędzie, mające na celu zabezpieczenie przedsięwzięć rządowych szczególnie narażonych na korupcję lub nadużycia. W przypadku programu wsparcia dywersyfikacji HoReCa tarcza nie została jednak uruchomiona. Siemoniak tłumaczył, że osłona taka stosowana jest w innych typach przedsięwzięć, a istnieją jasne wytyczne dotyczące jej zastosowania. – Jeśli ministrowie się zwracają, możemy wprowadzić osłonę antykorupcyjną. W przypadku programów europejskich jak ten, do tej pory taka decyzja nie zapadła – wyjaśniał minister.
Jak w praktyce wygląda kontrola wydatkowania funduszy?
Obecna sytuacja pokazuje, że system kontroli środków publicznych bywa niewystarczający, zwłaszcza jeśli chodzi o szczegółową weryfikację celów wydatkowania dotacji. Minister funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz poinformowała we wtorek, że do czasu szczegółowych kontroli nie zostaną wypłacone żadne środki z KPO dla HoReCa. Każda umowa ma być poddana indywidualnej weryfikacji i wypłacona dopiero po jej pozytywnym przejściu. Pełczyńska-Nałęcz zaznaczyła również, że możliwy jest przymus zwrotu dotacji, jeśli zostaną wykryte nadużycia. Decyzje personalne w tym zakresie mają zapaść w najbliższych dniach.
Odpowiedzialność urzędników i możliwe konsekwencje polityczne
Coraz głośniej mówi się także o możliwej odpowiedzialności personalnej urzędników, którzy odpowiadali za nadzór i dystrybucję środków z KPO. Premier Donald Tusk zapowiedział, że decyzje kadrowe w tej sprawie mogą zostać ogłoszone już niebawem. Dziennikarze i eksperci sektora wskazują na potrzebę wzmocnienia mechanizmów monitorowania wydatków oraz szerokiej, przejrzystej komunikacji z opinią publiczną. Nie jest bowiem tajemnicą, że środki unijne to szczególnie wrażliwe pole dla działań korupcyjnych i nadużyć, czego historia ostatnich lat wielokrotnie dowodziła.
Osłona antykorupcyjna – jak to działa?
Zasady funkcjonowania osłony antykorupcyjnej reguluje dokument „Wytyczne Prezesa Rady Ministrów w sprawie funkcjonowania osłony antykorupcyjnej”. Określa on m.in., które rządowe projekty powinny zostać objęte dodatkowymi środkami bezpieczeństwa. Za realizację tych zadań odpowiada minister koordynator służb specjalnych, który w razie potrzeby nadzoruje działania kontrolne. Ostatnie zmiany w wytycznych wprowadzono w kwietniu 2024 roku, dostosowując procedury do aktualnych zagrożeń i doświadczeń.
Podsumowanie: Kryzys poważnym testem dla wiarygodności państwa
Sprawa rozdziału środków na dywersyfikację branży HoReCa w ramach KPO stała się nagle ważnym testem dla wiarygodności polskich instytucji nadzorujących wydatkowanie publicznych pieniędzy. Choć Siemoniak zapewnia, że dotąd nie było sygnałów o naruszeniu procedur, a mechanizmy są zgodne z obowiązującym prawem, presja na większą jawność i skuteczniejsze mechanizmy kontroli rośnie. Zapowiedź indywidualnej kontroli każdej umowy oraz gotowość do zwrotu nieprawidłowo przyznanych środków to kierunek, którego oczekują zarówno eksperci, jak i opinia publiczna. Czy obecny kryzys pozwoli na wyciągnięcie odpowiednich wniosków i stworzenie barier uniemożliwiających podobne błędy w przyszłości? Odpowiedź powinna nadejść już wkrótce.
