Udar cieplny – najgroźniejsze zagrożenie upałów. Ekspert wyjaśnia, jak się chronić
Wraz z falą afrykańskich upałów rośnie ryzyko poważnych konsekwencji zdrowotnych. Dr Michał Sutkowski alarmuje: udar cieplny to skryty zabójca, na którego szczególnie narażone są dzieci, seniorzy oraz osoby z problemami zdrowotnymi. Jak rozpoznać objawy i skutecznie się zabezpieczyć? Sprawdź, jak przeżyć falę upałów bez zagrożenia dla zdrowia.
Ciche niebezpieczeństwo podczas upałów – czym jest udar cieplny?
Lato coraz częściej przynosi Polsce ekstremalne temperatury. Rekordowe upały, które nawiedzają kraj, są nie tylko uciążliwe, ale mogą mieć dramatyczne konsekwencje zdrowotne. Dr Michał Sutkowski, prezes Kolegium Lekarzy Rodzinnych, ostrzega: najpoważniejszym zagrożeniem związanym z gorącą pogodą jest udar cieplny. Ta podstępna i często bagatelizowana sytuacja stanowi realne zagrożenie życia, szczególnie dla osób starszych, dzieci oraz pacjentów z chorobami układu krążenia. Przyczynia się do niego nie tylko wysoka temperatura otoczenia, ale także wysoka wilgotność powietrza oraz brak przewiewu, przez co organizm traci zdolność do naturalnego chłodzenia się.
Jak dochodzi do udaru cieplnego? Najważniejsze mechanizmy zagrożenia
Udar cieplny pojawia się, gdy ciało przez dłuższy czas jest narażone na działanie wysokiej temperatury – niezależnie, czy przebywasz na słońcu, czy w dusznym pomieszczeniu. W takich warunkach możliwości chłodzenia poprzez pocenie wyczerpują się, a temperatura ciała zaczyna niebezpiecznie wzrastać – nawet powyżej 40°C. „Najczęściej dotyka to dzieci, osoby niesamodzielne lub tych, którzy nie mogą się schronić przed upałem” – tłumaczy dr Sutkowski. Wysoką podatność na udar mają także osoby zmagające się z chorobami serca, niewydolnością krążenia, czy stosujący niektóre leki (m.in. moczopędne, psychotropowe, nasenne), które zaburzają gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu.
Objawy udaru cieplnego – na co zwrócić szczególną uwagę?
Początkowe objawy udaru cieplnego bywają niespecyficzne – zmęczenie, osłabienie, zawroty głowy i duszności łatwo zignorować lub zrzucić na karb gorąca. „Później pojawia się szybkie bicie serca, niemiarowe tętno, przegrzanie organizmu. Ciało dosłownie zaczyna płonąć, skóra staje się gorąca, sucha, zdarza się omdlenie, utrata przytomności” – opisuje ekspert. Za listą groźnych objawów podążają dramatyczne skutki: gwałtowny spadek ciśnienia krwi, zaburzenia pracy ośrodkowego układu nerwowego, zatrzymanie oddechu, a nawet nagłe zatrzymanie krążenia. Każda z tych sytuacji wymaga natychmiastowej interwencji – bez pomocy medycznej kończy się śmiercią.
Kogo najbardziej dotyka fala upałów?
Choć grupa ryzyka jest szeroka, szczególnie narażone są dzieci, osoby starsze i przewlekle chore. To właśnie te osoby częściej nie są w stanie samodzielnie zadbać o prawidłowe nawodnienie czy schronienie się w chłodnym miejscu. Osoby pracujące fizycznie w niewentylowanych lub nieklimatyzowanych przestrzeniach (np. na budowie, w magazynach czy w kuchniach restauracji) również powinni wykazać szczególną ostrożność, by uniknąć przegrzania – dotyczy to zarówno dorosłych, jak i młodocianych. U dzieci i seniorów układy termoregulacyjne są mniej wydolne, a objawy udaru mogą rozwinąć się błyskawicznie.
Jak rozróżnić udar cieplny od słonecznego i wyczerpania cieplnego?
Warto odróżnić udar cieplny od pokrewnych zaburzeń: udar słoneczny pojawia się wskutek bezpośredniego nasłonecznienia głowy i karku, a jego pierwszymi objawami są silny ból głowy, zaczerwienienie i poparzenia skóry oraz uczucie niepokoju. Z kolei wyczerpanie cieplne wynika z nadmiernej utraty płynów i soli: ciśnienie krwi gwałtownie spada, skóra robi się blada i wilgotna, pojawiają się nudności, osłabienie, szybkie, lecz słabo wyczuwalne tętno. Każdy z tych objawów to wyraźny sygnał alarmowy dla organizmu i nie powinien być lekceważony.
Jak chronić się przed udarem cieplnym? Praktyczne rady eksperta
Podstawą profilaktyki udaru cieplnego jest unikanie ekspozycji na słońce w godzinach szczytowych (11-17), wybieranie przewiewnych ubrań, częste picie wody i przebywanie w schłodzonych pomieszczeniach. Klimatyzacja może być ratunkiem, lecz – jak radzi dr Sutkowski – „temperatura w klimatyzowanym pomieszczeniu nie powinna być niższa o więcej niż 8-10°C względem temperatury na zewnątrz”, by uniknąć szoku termicznego. W domach bez klimatyzacji najlepiej wietrzyć mieszkania nocą lub bardzo wcześnie rano, by nie wpuszczać nagrzanego powietrza w ciągu dnia. W upalne dni zwracaj uwagę na swoich bliskich, zwłaszcza seniorów i najmłodszych, którzy mogą szybciej nieświadomie odwodnić organizm.
Co robić w sytuacji zagrożenia?
Jeżeli zauważysz u siebie lub innych niepokojące objawy – przegrzanie, osłabienie, nudności – niezwłocznie przenieś się do cienia lub chłodnego pomieszczenia. Schładzanie ciała zimnymi okładami czy letnią kąpielą oraz natychmiastowe uzupełnienie płynów, najlepiej izotonicznych, może uratować zdrowie. Jeśli samopoczucie nie poprawia się w ciągu kilkunastu minut lub poszkodowany traci przytomność, natychmiast wezwij pogotowie ratunkowe – każdy moment jest bezcenny.
Podsumowanie: Upały będą coraz groźniejsze – warto się przygotować
Według ekspertów, w związku ze zmianami klimatycznymi fale upałów będą coraz częstsze i bardziej dotkliwe. Wymaga to zwiększonej świadomości społecznej na temat zagrożeń, takich jak udar cieplny. Zasady ochrony są proste: unikaj słońca, dbaj o nawodnienie i przewiewność ubrań, kontroluj samopoczucie swoje i bliskich. Pamiętaj – zagrożenie nie dotyczy tylko osób starszych! Na udar cieplny narażony jest każdy, kto lekceważy podstawowe zalecenia. Podczas upałów ostrożność i rozwaga to najlepsza profilaktyka.
