Awantura wokół CPK: czy megaprojekt rządu przetrwa 2024 rok?
Centralny Port Komunikacyjny miał być wizytówką polskiej nowoczesności. Dziś projekt stoi na rozdrożu, a rząd i eksperci spierają się o jego przyszłość.
Początki i założenia centralnego portu komunikacyjnego
Centralny Port Komunikacyjny (CPK) to jeden z najbardziej ambitnych projektów infrastrukturalnych ostatnich lat w Polsce. Po raz pierwszy oficjalnie ogłoszony w 2017 roku, miał łączyć nowoczesny port lotniczy z siecią linii kolejowych i dróg szybkiego ruchu, tworząc multimodalny węzeł transportowy pomiędzy Warszawą a Łodzią, w Baranowie. Szacowano, że początkowa przepustowość lotniska wyniesie ok. 45 mln pasażerów rocznie, z perspektywą rozbudowy nawet do 100 mln. Oprócz lotniska, plan obejmował budowę niemal 2 tysięcy kilometrów nowych linii kolejowych prowadzących do CPK z różnych regionów kraju. Inwestycja miała nie tylko przełamać ograniczenia Lotniska Chopina w Warszawie, ale też pobudzić gospodarkę i stworzyć dziesiątki tysięcy miejsc pracy, stając się dumą krajowej inżynierii i znakiem rozpoznawczym Polski na arenie międzynarodowej.
Koszty, kontrowersje i głosy krytyków
Od samego początku CPK wzbudzał gorące dyskusje, zarówno w środowiskach eksperckich, jak i politycznych. Jednym z najczęściej podnoszonych tematów była kwestia kosztów. Wstępne szacunki mówiły o ok. 35 mld złotych na samą budowę lotniska, przy czym pełen koszt całego programu – wraz z infrastrukturą kolejową i drogową – mógł przekroczyć 100 mld zł. Krytycy wskazywali również na niejasności dotyczące prognoz ruchu lotniczego, szczególnie po pandemii COVID-19, która znacząco zmieniła globalne trendy w transporcie pasażerskim. Dodatkowo pojawiały się pytania o sens budowy tak dużego hubu w sytuacji ograniczonego popytu oraz potencjalny negatywny wpływ na środowisko i lokalne społeczności, których domy miałyby zostać wywłaszczone. Podnoszono także wątpliwości co do realności deklarowanych terminów ukończenia oraz rzetelności analiz ekonomicznych przedstawianych przez spółkę CPK.
Zmiana rządu i audyt projektu: nowe światło na inwestycję
Po wyborach parlamentarnych w 2023 roku nowy rząd, powołując się na interes społeczny i konieczność racjonalizacji wydatków, zapowiedział szeroki audyt CPK. W styczniu 2024 ogłoszono pierwsze wnioski: rozpoczęto przegląd dokumentacji, umów oraz ogólnych założeń projektu. Wstrzymano część prac przygotowawczych, zwłaszcza związanych z wykupami gruntów i planowaniem tras Kolei Dużych Prędkości. Decydenci wskazywali na konieczność gruntownej weryfikacji kosztów, przejrzystości procesu inwestycyjnego oraz aktualności prognoz dotyczących zapotrzebowania na taki hub transportowy. Przeprowadzony audyt miał wykazać ewentualne nieprawidłowości oraz przeanalizować, czy realizacja projektu w obecnej formie jest zasadna z perspektywy interesu publicznego i gospodarki narodowej.
Reakcje społeczne i stanowisko ekspertów
Rewizja planów związanych z CPK wywołała falę komentarzy ze strony lokalnych społeczności, które już od lat żyły w niepewności – ryzykując utratę swoich domów, a teraz wciąż nie wiedząc, jaki będzie ich los. Związki zawodowe i branża budowlana podkreślały, że wstrzymanie lub opóźnienie inwestycji oznacza utratę potencjalnych miejsc pracy i osłabienie rozwoju gospodarczego w regionie. Z kolei liczni eksperci transportowi, m.in. z Polskiego Instytutu Transportu Drogowego i Fundacji ProKolej, zalecali ograniczenie skali inwestycji bądź skierowanie środków na modernizację istniejącej infrastruktury. W mediach pojawiały się analizy porównujące CPK do podobnych zagranicznych megaprojektów – często okazywało się, że efektywność takich inwestycji nie zawsze spełnia początkowe oczekiwania. Inicjatorzy projektu odpowiadali, że Polska „nie może stać się peryferią Europy”, a ambicje infrastrukturalne są niezbędne do dalszego rozwoju kraju oraz skutecznej walki o rolę regionalnego lidera w sektorze transportu.
Kierunki na przyszłość dla infrastruktury transportowej Polski
Obecnie przyszłość CPK wciąż stoi pod znakiem zapytania. Rząd nie wyklucza kontynuowania inwestycji, lecz podkreśla znaczenie dialogu społecznego, transparentności i efektywności ekonomicznej. Rozważane są różne warianty, w tym okrojenie zakresu projektu lub dostosowanie harmonogramu do realnych potrzeb. Ostateczna decyzja uzależniona będzie od wyników prowadzonych audytów i konsultacji społecznych. Tymczasem temat CPK zwrócił uwagę na ogólną sytuację infrastruktury transportowej w Polsce – niedoinwestowanie kolei, zatłoczenie lotnisk regionalnych oraz pilną potrzebę modernizacji dróg. Niezależnie od dalszych losów megaprojektu, jedno jest pewne: dyskusja wokół CPK otworzyła szeroko debatę o strategicznych kierunkach rozwoju państwa i roli wielkich inwestycji w budowaniu konkurencyjności polskiej gospodarki. Ten temat przez długi czas będzie rozgrzewać zarówno polityków, jak i społeczeństwo.
