Naukowcy alarmują: Wielka Rafa Koralowa przeżywa bezprecedensową katastrofę
Wielka Rafa Koralowa doświadcza największego w historii spadku populacji koralowców. Naukowcy ostrzegają – obecny stres cieplny może doprowadzić do nieodwracalnych strat.
Bezprecedensowe bielenie rafy na tle historycznym
Wielka Rafa Koralowa, jeden z najcenniejszych ekosystemów globu, przeżywa obecnie najpoważniejszy kryzys od początku monitoringu w 1986 roku. Australijski Instytut Nauk o Morzu (AIMS) ogłosił, że w sezonie 2024/2025 w niektórych rejonach zanotowano największy roczny spadek liczby koralowców wywołany tzw. stresem cieplnym. Nasilające się od lat zjawisko masowego bielenia wynika z wyjątkowo wysokich temperatur oceanów. Naukowcy podkreślają, że obecny sezon był rekordowy – globalne temperatury wód powierzchniowych osiągnęły najwyższy poziom od 400 lat, co potęguje dramat ekosystemu zależnego od stabilnych warunków termicznych. Według raportu AIMS, podobnych epizodów jeszcze nie obserwowano, a odnowienie populacji przy takiej presji środowiskowej staje pod wielkim znakiem zapytania.
Przyczyny kryzysu: klimat, cyklony i plaga rozgwiazd
Zespół naukowców AIMS, prowadzący regularne badania 124 odcinków rafy, wskazuje na wiele czynników prowadzących do obecnego stanu. Kluczową rolę odgrywa wzrost temperatury wód związany ze zmianami klimatu, powodujący stres cieplny u koralowców, zmuszający je do pozbycia się symbiotycznych glonów (zooksantelli) i prowadzący do bielenia. Dodatkowo na kondycję rafy wpływają przechodzące cyklony, niszczące mechanicznie fragmenty ekosystemu, oraz inwazje rozgwiazd żerujących na koralowcach (zwłaszcza gatunku Acanthaster planci, tzw. korona cierniowa), które dalej pogłębiają straty populacyjne. Jednak naukowcy są zgodni – główną przyczyną rekordowego bielenia jest ekstremalne ocieplenie oceanów. Dane satelitarne i pomiary in situ potwierdzają dramatyczny wzrost temperatur, nie tylko w okolicach Wielkiej Rafy, ale na całym świecie, co jest bezpośrednio związane ze zjawiskiem El Niño oraz ze stale rosnącą koncentracją gazów cieplarnianych w atmosferze.
Ekosystem pod presją – znaczenie koralowców dla planety
Wielka Rafa Koralowa, rozciągająca się na długości ok. 2300 km wzdłuż północno-wschodnich wybrzeży Australii, to największa na świecie struktura żywych organizmów i dom dla około 25 proc. wszystkich znanych gatunków morskich. Koralowce są fundamentem funkcjonowania tego ekosystemu – nie tylko zapewniają schronienie dla ryb, skorupiaków i bezkręgowców, ale odpowiadają również za filtrowanie wody i utrzymanie bioróżnorodności. Utrata dużych obszarów koralowców osłabia cały łańcuch troficzny, a skutki te mogą sięgać także gospodarki – od rybołówstwa po turystykę. To również zagrożenie dla lokalnych społeczności zależnych od rafy. Międzynarodowi eksperci ostrzegają, że niektóre gatunki mogą stopniowo wymierać, a rafa wejść w fazę chronicznej degradacji. Według szacunków do końca XXI wieku nawet 90 proc. raf koralowych na świecie może być poważnie uszkodzonych lub zniknąć, jeśli nie zostaną podjęte zdecydowane działania na rzecz ograniczenia globalnego ocieplenia.
Nowe badania: rafa nie nadąża z regeneracją
Rezultaty badań prowadzonych od sierpnia 2024 do maja 2025 są alarmujące. Badacze odnotowali, że bielenie objęło zarówno północną, środkową, jak i południową część Wielkiej Rafy Koralowej, co stanowi sytuację bez precedensu. Ponadto, po raz pierwszy w historii obie największe rafy Australii – Wielka Rafa Koralowa i Ningaloo – doświadczyły masowego bielenia w tym samym czasie. Naukowcy podkreślają, że obecne tempo odradzania się koralowców jest niewystarczające względem skali strat. Jeżeli takie warunki utrzymają się przez kolejne lata, rafa może przekroczyć tzw. punkt krytyczny, po którym odtworzenie jej w obecnej formie stanie się niemożliwe. Według obserwacji, koralowce są szczególnie wrażliwe na nawet niewielkie przekroczenie swoich limitów termicznych – wystarczy wzrost temperatury o 1-2 stopnie Celsjusza przez kilka tygodni, by doszło do śmierci całych kolonii. To sygnał, jak bardzo delikatny jest morski ekosystem w obliczu globalnych zmian środowiskowych.
W obliczu przyszłości – czy rafa przetrwa?
Eksperci jednoznacznie podkreślają, że przyszłość Wielkiej Rafy Koralowej stoi pod dużym znakiem zapytania. Coraz częstsze epizody stresu cieplnego, przewidywane powtarzające się zjawiska El Niño oraz globalny wzrost temperatur oceanów mogą doprowadzić do trwałych zmian w strukturze i funkcjonowaniu tego unikatowego ekosystemu. Mimo trwających programów ochronnych i prób restytucji koralowców, bez radykalnej redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz ponadnarodowej współpracy problem może przekroczyć punkt bez powrotu. Wielka Rafa Koralowa jest nie tylko wizytówką Australii, ale symbolem zdrowia oceanów na świecie. Obecnie los tego gigantycznego skupiska życia zależy od decyzji podejmowanych zarówno na poziomie lokalnym, jak i globalnym. W najbliższych latach kluczowe będzie wdrażanie strategii łagodzących skutki zmian klimatu oraz tworzenie sieci morskich obszarów chronionych, które pozwolą zachować przynajmniej część tego oceanu różnorodności dla kolejnych pokoleń.
