Niezwykłe odkrycia pod Domem Kopernika: archeolodzy ruszyli z wykopaliskami w Toruniu
Na dziedzińcu Domu Mikołaja Kopernika rozpoczęły się szeroko zakrojone badania archeologiczne. Eksperci mają nadzieję na przełomowe odkrycia, które rzucą nowe światło na historię kamienicy i codzienne życie jej dawnych mieszkańców.
Dlaczego badania są prowadzone właśnie teraz?
Rozpoczęcie badań archeologicznych na dziedzińcu Domu Mikołaja Kopernika to odpowiedź na pilną potrzebę związaną ze stanem technicznym zabytkowej kamienicy. W ostatnich miesiącach pojawiły się niepokojące sygnały o pęknięciach fundamentów oraz ruchach ścian budynku. Specjaliści podkreślają, że przyczyną problemów konstrukcyjnych jest przede wszystkim zmiana wilgotności gruntu pod miejską starówką Torunia. Długotrwałe procesy drenowania opadów oraz zmiany infrastrukturalne prowadzą do przesuszenia podłoża, na którym posadowiono gmach. Przed podjęciem prac budowlanych mających na celu ustabilizowanie budowli, eksperci z Muzeum Okręgowego i zespołu archeologów postanowili zbadać wszystkie warstwy historyczne, gdyż planowana ewentualna wymiana gruntu bądź palowanie doprowadziłoby nieuchronnie do zniszczenia cennych nawarstwień kulturowych. To zatem ostatnia szansa, aby poznać tajemnice tego niezwykłego miejsca.
Jakie tajemnice kryje dziedziniec Domu Kopernika?
Dziedziniec przy ul. Kopernika 15, będący integralną częścią dawnej posesji Koperników, nie był dotąd kompleksowo badany pod względem archeologicznym. Kustosz Domu Mikołaja Kopernika Michał Kłosiński podkreśla, że teren ten był zapleczem domu w XV wieku, kiedy mieszkała tu rodzina słynnego astronoma. Wykopaliska skupiają się na nieistniejącej już oficynie – dawnym budynku gospodarczym, który przylegał do muru kamienicy. Choć sam obiekt nie przetrwał, badacze liczą na odnalezienie jego pozostałości oraz śladów życia codziennego dawnych mieszkańców. Szczególnie interesująca jest zachowana latryna, którą jak dotąd nie eksplorowano. Miejsca te stanowią prawdziwe skarbce miejskiej archeologii: wyjątkowo dobrze zachowują się tam organiczne materiały, takie jak drewno, skóra, tkaniny czy fragmenty papieru. To rzadkość na stanowiskach miejskich, gdzie większość tego typu znalezisk uległa zniszczeniu przez wilgoć lub działalność ludzką.
Czego poszukują archeolodzy na staromiejskim podwórku?
Zespół pod kierownictwem archeologa Leszka Kucharskiego rozpoczął prace od eksploracji warstw kulturowych, liczących nawet kilka stuleci. Dotychczasowe badania wykazały obecność konstrukcji drewnianych pochodzących przypuszczalnie już z XIII wieku. Uwagę badaczy przykuwa szczególnie odkrycie dwóch latryn – jedna z nich datowana jest na pierwszą połowę XV wieku, czyli czas, w którym mały Kopernik mógł bawić się na tym samym podwórku. Latryny, wykorzystywane nie tylko jako toalety, ale również jako miejsce wyrzucania trudniejszych do utylizacji przedmiotów, mogą skrywać przedmioty codziennego użytku, fragmenty naczyń, narzędzia, a nawet unikatowe artefakty, np. elementy garderoby czy instrumenty muzyczne, jak wskazują porównawcze odkrycia z innych miast. Stan zachowania znajdowanych przedmiotów bywa zadziwiająco dobry, co potwierdzają doświadczenia archeologów m.in. z Elbląga.
Historia badań i znaczenie odkryć na skalę kraju
Pierwsze badania piwnic oficyny Domu Kopernika przeprowadziła już w 1972 roku prof. Jadwiga Chudziakowa. Od tego czasu archeolodzy prowadzili badania nadzorcze podczas prac remontowych w latach 1999 i 2004, ale współczesna faza wykopalisk obejmuje obszar do tej pory niemal nietknięty archeologicznie. Co ważne, podwórko funkcjonowało przez stulecia jako zaplecze użytkowe, które było wielokrotnie przebudowywane i przekształcane. Dzięki temu najstarsze warstwy miejsca – często nietknięte przez kolejne inwestycje – zachowały wyjątkową integralność. Z tego powodu spodziewane są nie tylko znaleziska związane z życiem mieszczan toruńskich z okresu późnego średniowiecza i nowożytności, ale również ślady wcześniejszych, być może nawet przedlokacyjnych struktur miejskich.
Jak Dom Kopernika inspiruje mieszkańców i turystów?
Późnogotycka kamienica przy ul. Kopernika 15 uznawana jest za jedno z najważniejszych miejsc związanych z Małym Kopernikiem i dziedzictwem Torunia. Dom Mikołaja Kopernika działa dziś jako oddział Muzeum Okręgowego, pełniąc rolę popularnego punktu turystycznego, edukacyjnego i naukowego. Ekspozycje muzealne prowadzane są w zrekonstruowanych wnętrzach, które pozwalają lepiej zrozumieć realia życia toruńskich mieszczan XV wieku. Odkrycia archeologiczne mają szansę wzbogacić stałą wystawę o unikatowe przedmioty codziennego użytku, a tym samym jeszcze lepiej opowiadać historię astronoma i jego rodziny. Kierownictwo muzeum liczy, że nowoodkryte artefakty będą stanowiły niezwykłą atrakcję dla gości, a zarazem dadzą istotny impuls do dalszego badania dziedzictwa kulturowego Torunia.
Co przyniosą dalsze prace archeologiczne?
Pierwszy etap tegorocznych badań dopiero się rozpoczął, a już natrafiono na intrygujące konstrukcje kamienne, których przeznaczenie wymaga dalszych analiz. Pomimo licznych zniszczeń spowodowanych instalacjami kanalizacyjnymi i elektrycznymi w XX wieku, archeolodzy są przekonani, że pod powierzchnią dziedzińca zachowały się bogate warstwy nieodkrytych jeszcze artefaktów. Oczekiwania wobec tych badań są wysokie – zespół badawczy ma nadzieję, iż natrafi na „kopernikańskie znalezisko”, które może przynieść przełom w rozumieniu życia codziennego w późnośredniowiecznym Toruniu. Po zakończeniu wykopalisk i zabezpieczeniu najcenniejszych odkryć, planowane są szeroko zakrojone prace budowlane, mające na celu ratowanie wyjątkowego zabytku przed postępującą degradacją. To wyjątkowy moment zarówno dla nauki, jak i dla mieszkańców oraz miłośników historii, którzy śledzą każdy krok archeologów z niekłamanym zainteresowaniem.
