Nowe otwarcie MSN: Joanna Mytkowska o sztuce, społeczeństwie i otwartości muzeum

Nowy rozdział Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie

Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, otwarte w październiku 2024 roku w swojej nowej siedzibie przy placu Centralnym, w krótkim czasie stało się jednym z głównych punktów mapy kulturalnej miasta. Pod dyrekcją Joanny Mytkowskiej, placówka postawiła na transparentność, inkluzywność oraz aktywny dialog z odwiedzającymi. W pierwszym sezonie działalności muzeum odnotowało ponad pół miliona gości, co znacznie przerosło oczekiwania zespołu. Zainteresowanie wystawami, niecodziennymi formatami prezentacji i nową architekturą gmachu przyczyniło się zarówno do wzmocnienia tożsamości MSN na arenie krajowej, jak i zbudowania jego pozycji w środowisku międzynarodowym. Jednak sukces komunikacyjny i frekwencyjny nie obył się bez wyzwań — muzeum stało się także areną sporów społeczno-politycznych, arogancji medialnych napaści oraz przemyślanych ataków dezinformacyjnych, szczególnie w kontekście tematów związanych z mniejszościami czy feminizmem.

Zmiana języka i oddanie głosu odwiedzającym

Joanna Mytkowska podkreśla, że jednym z najważniejszych celów zespołu jest przełamanie barier komunikacyjnych między instytucją a społeczeństwem. Muzeum stara się eliminować hermetyczny, ekspercki żargon kuratorski, który do tej pory był typowy dla środowisk związanych ze sztuką nowoczesną. Ważnym elementem stała się otwartość na dialog oraz oddanie przestrzeni twórczej odwiedzającym, szczególnie młodym osobom i seniorom, którzy coraz śmielej wyrażają swoje opinie na temat prezentowanych dzieł. Projekty community art, takie jak inicjatywy Kolektywu Zakole czy grupy Formy Podstawowe, pozwalają włączać do dyskursu artystycznego głosy nieprofesjonalnych twórców i społeczności lokalnej. Wystawy mają inspirować i prowokować do refleksji, angażując różne grupy odbiorców zarówno poprzez nowoczesne ekspozycje, jak i klasyczne formaty warsztatów czy spotkań edukacyjnych.

Kultura w ogniu sporów: wyzwania społeczne i polityczne

Pierwsze miesiące działalności nowej siedziby MSN zbiegły się z gorącym okresem wyborczym i wyraźnym podziałem społeczeństwa. Sprawa komiksu „Gender Queer”, pokazana przez niektóre media jako rzekome promowanie „ideologii LGBT+”, wywołała burzliwą debatę o granicach sztuki, cenzurze i roli muzeów publicznych. Według Mytkowskiej, taki rozwój wydarzeń pokazał, że nawet współczesna sztuka, bazująca na uniwersalnych wartościach humanistycznych, staje się narzędziem kulturowych sporów. Dyrektorka podkreśla, że muzeum nie zamierza rezygnować z misji kształtowania postaw obywatelskich, rozwijania myślenia krytycznego i tworzenia przestrzeni do dyskusji ponad podziałami. Kolejnym wyzwaniem okazały się ataki personalne, manipulacje polityczne i fałszywe narracje kolportowane przez nieprzychylne instytucji środowiska, co wymagało od zespołu muzeum ogromnej odporności i sprawnej komunikacji kryzysowej.

Kształtowanie oferty — dla kogo jest MSN?

Otwarty charakter MSN znalazł odzwierciedlenie w strukturze odwiedzających. Muzeum przyciąga bardzo młodą publiczność, pragnącą nie tylko biernego odbioru, ale aktywnego udziału w budowaniu nowych narracji kulturowych. Równocześnie placówka nie zapomina o seniorach przywiązanych do klasycznych form edukacji i odbioru sztuki, którym dedykowane są specjalne programy, takie jak Klub Nowoczesnego Seniora. Coraz liczniejszą grupą są też aktywiści zainteresowani współczesnymi problemami społecznymi: relacjami, kwestiami klimatycznymi, migracjami czy walką o prawa mniejszości. Jednym z zadań na najbliższe miesiące jest poszerzenie tej oferty o projekty kierowane do nowych środowisk, a także pogłębienie współpracy z wykluczonymi grupami oraz szeroka działalność edukacyjna. Mytkowska podkreśla, że kluczem do budowania prawdziwej wspólnoty jest wsłuchiwanie się w potrzeby wszystkich tych, którzy przekraczają próg muzeum.

Doświadczenia pierwszego sezonu i nadchodzące wydarzenia

Nowa siedziba MSN pozwoliła na organizowanie odważniejszych ekspozycji i eksperymentów kuratorskich. Wystawa „Republika cyników” Pierre’a Bal-Blanca, prezentująca efemeryczną sztukę Europy Wschodniej i performanse z udziałem publiczności, stała się punktem odniesienia dla dyskusji o granicach artystycznej wolności i gotowości polskich widzów na radykalne formy ekspresji. Jesień 2025 przyniesie dalsze otwieranie się placówki — na drugim piętrze pojawi się Kijowskie Biennale, koncentrujące się na tematach wojny w Ukrainie oraz innych konfliktach regionu, a także ekspozycje poświęcone feminizmowi, cielesności kobiet i postfeministycznej, niebinarnej perspektywie. MSN pełni również funkcję miejsca schronienia dla dzieł ukraińskich — w związku z wojną przechowuje artefakty zagrożone zniszczeniem, wzmacniając wymiar humanitarny swojej działalności i współpracy międzynarodowej.

Muzeum jako element tkanki miejskiej i wspólnoty

Nowy budynek MSN, zaprojektowany przez zespół architektów pod kierunkiem Thomasa Phifera, już stał się ważnym elementem przestrzeni publicznej Warszawy, a plac Centralny przyciąga mieszkańców szukających miejsca do odpoczynku i integracji. Mytkowska zauważa, że muzeum harmonijnie wpisuje się w strukturę miasta, pełniąc funkcję nie tylko miejsca wystaw, ale także otwartego pasażu miejskiego. Architektura budynku spotkała się z mieszanymi reakcjami — od prestiżowych nominacji do nagród, m.in. podczas World Architecture Festival, po krytykę związaną z materiałami i zmianami klimatu. Jednak to właśnie otwartość na współpracę, kooperacje z innymi instytucjami artystycznymi, takimi jak Zachęta i Centrum Sztuki Współczesnej, oraz promowanie wspólnotowości środowiska sztuk wizualnych stają się filarami strategii MSN.

Perspektywy i nowe wyzwania dla sztuki nowoczesnej w Polsce

Dzięki odważnej strategii komunikacji, otwartej ofercie programowej i gotowości do dyskusji o trudnych tematach, MSN w Warszawie umacnia swą pozycję kluczowego centrum sztuki współczesnej w kraju i regionie. Kolejne ekspozycje mają rozwijać wątki zarówno historyczne, jak i najnowsze, w tym kwestie dekolonizacji awangardy i postępów feminizmu. Muzeum ściśle współpracuje z mediami, środowiskiem artystycznym oraz instytucjami zagranicznymi, czego dowodem jest nie tylko dynamiczny wzrost frekwencji turystycznej, ale również coraz większe zainteresowanie ze strony międzynarodowych ekspertów. W obliczu nieustannie zmieniającej się sytuacji społecznej i politycznej MSN stawia na elastyczność, odwagę w prezentacji kontrowersyjnych tematów oraz budowanie przestrzeni wspólnotowej. Nowoczesne muzeum to dziś nie tylko miejsce ekspozycji, ale laboratorium nowej kultury dialogu i partycypacji.