Ekshumacje we Lwowie-Zboiskach: poruszające odkrycie na dawnym cmentarzu
Na dawnym cmentarzu w dzielnicy Zboiska we Lwowie trwa ekshumacja szczątków, które najprawdopodobniej należą do polskich żołnierzy z 1939 roku. Odkrycie już budzi emocje po obu stronach granicy.
Skala i przebieg prac ekshumacyjnych na dawnym cmentarzu
Od początku sierpnia we Lwowie-Zboiskach, na terenie dawnej wsi obecnie stanowiącej część miasta, prowadzone są prace ekshumacyjne. Ich celem jest odnalezienie i zidentyfikowanie szczątków prawdopodobnie polskich żołnierzy, poległych podczas walk obronnych we wrześniu 1939 roku. Prace koordynuje Instytut Pamięci Narodowej we współpracy z ukraińskim Towarzystwem „Ukraińska Pamięć” oraz przedstawicielami polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W działania zaangażowany jest zespół specjalistów z Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN oraz biegli z zakresu medycyny sądowej z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu. Jak zapowiedział wiceminister kultury Ukrainy Andrij Nadżos, ekshumacje potrwają do końca tygodnia, by tuż po ich zakończeniu pochować szczątki na cmentarzu w Mościskach. Wykopaliska przebiegają pod kontrolą zarówno polskich, jak i ukraińskich władz, co stanowi gest dobrej woli i współpracy historycznej między krajami.
Odnalezione szczątki i artefakty – pierwsze odkrycia
Prace ekshumacyjne w Zboiskach przyniosły już pierwsze efekty: odnaleziono szczątki około 40 osób oraz liczne artefakty, które mogą pomóc w ich identyfikacji. Wśród znalezisk znajdują się przedmioty osobiste, części umundurowania oraz elementy wyposażenia wojskowego, charakterystyczne dla armii II Rzeczypospolitej. Te artefakty mają nieocenioną wartość historyczną i mogą pomóc w dokładnym określeniu tożsamości poległych oraz okoliczności ich śmierci. Wstępna analiza sugeruje, że szczątki należą do żołnierzy biorących udział w walkach z Wehrmachtem 16 i 17 września 1939 roku na przedpolach Lwowa. Ustalenie szczegółów każdej z osób pochowanych w mogiłach będzie możliwe po przeprowadzeniu pełnych badań antropologicznych i genetycznych. Prace są prowadzone z zachowaniem najwyższych standardów naukowych i etycznych, a ostateczne wyniki zostaną przedstawione przez IPN po zakończeniu ekshumacji.
Historyczny kontekst – bitwa o Lwów i losy pogranicza
Odnalezione groby w Zboiskach są świadectwem dramatycznych wydarzeń z września 1939 roku, gdy Lwów znajdował się w centrum walk z nacierającym Wehrmachtem. Obrony miasta podjęła się m.in. słynna 10. Brygada Kawalerii dowodzona przez Stanisława Maczka, późniejszego generała i dowódcę 1. Dywizji Pancernej. Bitwa na północnych przedpolach Lwowa była jednym z ostatnich punktów oporu Wojska Polskiego przed kapitulacją miasta. Obok żołnierzy Maczka w walkach udział brali także wojskowi z innych jednostek, w tym oddziały pod dowództwem generała Kazimierza Sosnkowskiego, który w tym czasie organizował odsiecz dla oblężonych Polaków. Znaleziska w Zboiskach odwołują do tej październikowej epopei i dramatycznych losów polskich żołnierzy, którzy często ginęli bezimiennie. Odkrywane szczątki stanowią dowód na skalę strat poniesionych przez Polskę na wschodnich terenach II RP, dziś znajdujących się poza granicami kraju.
Współpraca polsko-ukraińska i kontrowersje wokół ekshumacji
Ekshumacje prowadzone we Lwowie-Zboiskach nie są jedyną taką inicjatywą w ostatnich miesiącach. Wcześniej, podobne prace odbywały się w dawnej wsi Puźniki w obwodzie tarnopolskim, gdzie odnaleziono ponad 40 ciał ofiar z czasów wojny. Współpraca polsko-ukraińska w tym zakresie bywa jednak trudna i obarczona sporami politycznymi oraz społecznymi. Apel prezesa IPN Karola Nawrockiego do prezydenta Wołodymyra Zełenskiego o umożliwienie „pełnoskalowych ekshumacji” na Wołyniu pokazuje, że kwestia upamiętniania i identyfikacji ofiar historycznych konfliktów wciąż budzi emocje – także z powodu pamięci o zbrodniach popełnionych przez oba narody podczas wojny. Ostateczny sukces takich przedsięwzięć zależy od wzajemnej otwartości, poszanowania dla prawdy historycznej i gotowości do dialogu społecznego. Dobre praktyki wypracowywane we Lwowie mogą stać się wzorem dla innych miejsc na Ukrainie.
Pamięć i dalsze wyzwania dla badań historycznych
Odkrycia w Zboiskach przypominają o odpowiedzialności, jaką współczesne społeczeństwa mają wobec przeszłości. Identyfikacja szczątków poległych żołnierzy i godny pochówek to nie tylko kwestia historyczna, ale także moralna. Działania prowadzone przez zespół IPN oraz zaangażowanie ukraińskich partnerów pokazują, że blizny przeszłości mogą być leczone poprzez naukę, dialog i wzajemny szacunek. W miarę postępu prac ekshumacyjnych rośnie szansa na poznanie indywidualnych historii – często tragicznych, lecz ważnych dla zrozumienia losów całych społeczności. Wyzwaniem pozostaje nie tylko badanie i dokumentowanie miejsc pochówku, ale również edukacja społeczeństwa oraz upowszechnianie wiedzy o polsko-ukraińskiej historii pogranicza. Dalsze działania w Zboiskach oraz innych regionach mogą przyczynić się do budowania mostów pojednania i wspólnej pamięci bez względu na podziały polityczne i historyczne.
