Sztuczna inteligencja jako promotor pracy dyplomowej? Kontrowersyjny eksperyment na holenderskim uniwersytecie

Eksperyment na Uniwersytecie w Lejdzie: AI w roli promotora

Na Uniwersytecie w Lejdzie w Holandii przeprowadzono wyjątkowy eksperyment, który budzi emocje w środowisku akademickim na całym świecie. Profesor Bas Haring, znany ze swoich innowacyjnych podejść do dydaktyki i filozofii, podjął śmiałą decyzję – podczas pisania pracy dyplomowej przez studentkę całkowicie wycofał się z roli promotora, przekazując swoje zadania sztucznej inteligencji. Studentka korzystała wyłącznie z narzędzi AI zarówno przy wyborze tematu, planowaniu badań, analizie źródeł, jak i redagowaniu tekstu. Efektem tego innowacyjnego podejścia było stworzenie programu analizującego nawyk obgryzania paznokci na podstawie zdjęć oraz napisanie refleksyjnego rozdziału dotyczącego roli AI jako promotora. Choć sama praca wywołała duże zainteresowanie, największy rozgłos przyniosła właśnie nowatorska metoda nadzoru akademickiego.

Jak AI poradziło sobie z nowym zadaniem?

Doświadczenia studentki oraz obserwacje profesora Haringa pokazały, że AI znakomicie radzi sobie z zadaniami technicznymi: pomoc w planowaniu pracy, przeszukiwaniu źródeł, redakcji tekstu oraz nawet w prostych analizach danych. Narzędzia, takie jak ChatGPT, umożliwiają szybkie generowanie treści, podpowiadanie struktur i sugerowanie kolejnych kroków w trakcie pisania. Jednak podczas eksperymentu ujawniły się także poważne ograniczenia. Główną trudnością okazał się brak „ludzkiego czynnika”, czyli zdolności do motywowania, egzekwowania postępów oraz nawiązywania relacji. Studentka przyznała, że kontakt z AI nie wywoływał presji ani poczucia odpowiedzialności charakterystycznych dla tradycyjnego kontaktu ze swoim promotorem. Takie spostrzeżenia znalazły potwierdzenie we wnioskach podsumowujących eksperyment.

Gorąca dyskusja na holenderskich uczelniach

Eksperyment w Lejdzie szybko stał się przedmiotem burzliwej debaty w środowisku akademickim Holandii, a także innych krajów europejskich. Część kadry naukowej dostrzega w zastosowaniu AI szansę na odciążenie wykładowców od rutynowych obowiązków i automatyzację mniej kreatywnych aspektów procesu dydaktycznego. Bas Haring podkreślił w rozmowie z dziennikiem „de Volkskrant”, że widzi potencjał w przekazywaniu algorytmom zadań technicznych – planowania, analizy czy korekty tekstów. Tradycyjnie pojawiają się jednak także głosy krytyczne. Przeciwnicy automatyzacji przestrzegają, że szerokie stosowanie AI może doprowadzić do spadku krytycznego myślenia wśród studentów, a także ułatwić plagiaty i generowanie treści bez większego zaangażowania merytorycznego.

Opinia środowiska naukowego i postulaty ostrożności

W czerwcu 2025 roku grupa profesorów z różnych holenderskich uczelni – m.in. Wolnego Uniwersytetu w Amsterdamie – wystąpiła z otwartym listem, wzywając do wstrzymania się z masowym wdrażaniem AI do edukacji wyższej. Felienne Hermans, specjalistka ds. technologii edukacyjnych, oceniła, że ryzyko powstawania błędów i utrwalenia uprzedzeń w algorytmach zagraża jakości kształcenia i wartości naukowej prac dyplomowych. Podnoszono także kwestię braku klarownych procedur kontrolnych na uczelniach oraz konieczność edukowania studentów w zakresie etyki i zagrożeń związanych z AI. Wskazuje się, że narzędzia takie jak ChatGPT świetnie sprawdzają się jako pomoc, lecz nie powinny całkowicie zastępować kompetencji pedagogicznych człowieka. Podobne stanowiska prezentują eksperci ze Stanów Zjednoczonych oraz Europy Zachodniej, nawiązując do niedawnych standardów polityki akademickiej publikowanych m.in. przez UNESCO.

Co dalej z AI w edukacji? Przyszłość pod znakiem dialogu

Mimo kontrowersji Bas Haring zapowiedział kontynuację badań i eksperymentów z udziałem AI, a także opracowanie listy zadań, które jego zdaniem mogą zostać bezpiecznie przekazane sztucznej inteligencji. Jego zdaniem rolą promotora powinno pozostać wsparcie mentorskie, ocenianie postępów oraz przekazywanie wartości akademickich, a większość czynności technicznych można powierzyć algorytmom. Niemniej środowisko akademickie pozostaje podzielone i podkreśla konieczność dialogu oraz zachowania ostrożności. Temat AI w edukacji, zarówno w Holandii, jak i globalnie, będzie jeszcze długo wywoływał emocje. Jak pokazuje przypadek eksperymentu z Lejdy, innowacje technologiczne wywołują pytania nie tylko o skuteczność, ale i o tożsamość edukacji wyższej w XXI wieku.