Waldemar Żurek ujawnia plany wobec TK, KRS i SN: radykalna zmiana podejścia do praworządności

Nowa ofensywa na rzecz odbudowy praworządności

Minister sprawiedliwości Waldemar Żurek nie zwlekał długo z przedstawieniem swojej oceny kryzysu w polskim wymiarze sprawiedliwości. W świeżym wywiadzie dla Polskiej Agencji Prasowej otwarcie przyznaje, że kluczowe dla systemu prawnego instytucje – Trybunał Konstytucyjny, Krajowa Rada Sądownictwa i Sąd Najwyższy – zostały, jego zdaniem, poważnie osłabione przez decyzje poprzedniej władzy. Tak ostrej diagnozy nie słyszeliśmy od dawna. Żurek mówi wprost: „Mam koncepcję na każdą z tych instytucji”, zaznaczając, że wszelkie działania naprawcze muszą być zgodne z zasadami trójpodziału władzy i dobrze skonsultowane w rządowej koalicji. Kluczowym elementem ma być zmiana nomenklatury – jeśli coś nie spełnia wymogów sądu, nie można tego nazywać sądem ani stosować dotychczasowych tytułów wobec jego funkcjonariuszy. To sygnał, że czas przywrócić instytucjom publicznym nie tylko właściwe role, ale i nazewnictwo gwarantujące przejrzystość wobec obywateli.

Kryzys wymiaru sprawiedliwości i symbol „Matrixa”

Sygnałów ostrzegawczych wokół wymiaru sprawiedliwości nie brakuje – kolejne orzeczenia, raporty międzynarodowych gremiów i sygnały z Komisji Europejskiej pozostawiają niewiele złudzeń. Waldemar Żurek posługuje się nawet określeniem „Matrix”, opisując polski system po przejęciu go przez poprzednią władzę. Jego zdaniem, to raczej pozór trójpodziału władzy, niż realnie funkcjonujący demokratyczny mechanizm. Trybunał Konstytucyjny, jak podkreśla, przestał być gwarantem jakości prawa, od kiedy znalazły się w nim osoby wybrane niezgodnie z konstytucją. Kluczowa jest tutaj sprawa tzw. „dublerów” oraz przełomowy wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie „Xero Flor przeciwko Polsce”, który pokazał, że w Polsce nie działa realna kontrola konstytucyjna. Problem systemowy nie ogranicza się tylko do składu tych organów, ale także do sposobu, w jaki funkcjonuje cała ich struktura w świetle prawa polskiego i europejskiego.

KRS i Sąd Najwyższy: podstawa naprawy czy spór bez końca?

Sytuacja w Krajowej Radzie Sądownictwa budzi najwięcej emocji, a minister Żurek nie przebiera w słowach. W jego ocenie obecna „neoKRS” nie jest prawdziwą radą sądownictwa, lecz jedynie produktem politycznej machinacji mającej na celu podporządkowanie sobie systemu sądowego. Przywołuje tu opinię polskich i europejskich sądów, według których władza ustawodawcza i wykonawcza przekroczyły konstytucyjne normy, wpływając bezpośrednio na skład tego organu. Według Żurka, kadencja tzw. neoKRS-u nie istnieje w świetle prawa, gdyż kadencja ostatniego legalnego składu została rozwiązana wbrew Konstytucji. Odbudowa KRS oraz przywrócenie jej niezależności będzie jednym z filarów planu naprawczego. Minister zaznacza jednak, że wszystkie działania będą szeroko konsultowane z partnerami koalicyjnymi, by uniknąć oskarżeń o jednostronność oraz – co kluczowe – ryzyka wypłaty gigantycznych odszkodowań z budżetu państwa.

Los „neosędziów” i projekt nowej ustawy

Jednym z najtrudniejszych tematów pozostaje sytuacja „neosędziów” – osób powołanych po 2018 roku przy udziale neoKRS. Decyzje podjęte w tej sprawie mogą mieć drastyczny wpływ na życie tysięcy sędziów oraz przyszłość polskiego wymiaru sprawiedliwości. Projekt ustawy pierwotnie przygotowany przez Komisję Kodyfikacyjną oraz resort sprawiedliwości trafił do konsultacji Komisji Weneckiej, jednak – jak ujawnia Żurek – obecny rząd zdecydował się wycofać ten wniosek. Argumentem jest chęć stworzenia własnego projektu, który miałby być odpowiedzią na zalecenia międzynarodowych organów, a zarazem pozostawać w zgodzie z polską racją stanu. Minister podkreśla, że niezbędne będzie szybkie dopracowanie ustawy i wdrożenie jej ścieżki legislacyjnej, nawet jeśli istnieje realne zagrożenie prezydenckiego weta. Według Żurka, to właśnie prezydent będzie musiał wziąć pełną odpowiedzialność za swoje decyzje – w tym ewentualne blokowanie procesu uzdrawiania sądownictwa.

Zmiany w prokuraturze i nadchodzące rozliczenia

Kwestia rozliczeń z poprzednią ekipą rządzącą oraz reformy prokuratury pojawia się w rozmowie jako kolejny pilny priorytet. Premier Donald Tusk jasno stawia oczekiwanie, by nowy minister sprawiedliwości i prokurator generalny rozliczył nieprawidłowości i przywrócił rządy prawa także na poziomie śledztw i dochodzeń. Waldemar Żurek przedstawia plan etapowych zmian w Prokuraturze Krajowej – zarówno kadrowych, jak i strukturalnych – które mają być konsekwencją szeroko zakrojonego audytu. Minister zaznacza, że informacje o planowanych zmianach będą ujawniane w pierwszej kolejności prokuratorom oraz opinii publicznej podczas konferencji prasowych. Zapewnia jednak, że proces naprawczy nie będzie prowadzony pochopnie, lecz z należytą starannością i uwzględnieniem dobra wymiaru sprawiedliwości.

Podsumowanie: czy czeka nas przełom w polskim wymiarze sprawiedliwości?

Choć plany Waldemara Żurka są bardzo ambitne, nie sposób zapomnieć o licznych pułapkach politycznych i prawnych, jakie niesie ze sobą transformacja wymiaru sprawiedliwości. Decyzje dotyczące składu sądów, nowelizacji ustaw, czy rozliczeń z tzw. neosędziami będą bacznie obserwowane zarówno przez krajowe środowiska prawnicze, jak i instytucje europejskie. Kluczem do sukcesu będzie nie tylko merytoryczna trafność propozycji legislacyjnych, lecz także skuteczne budowanie szerokiego poparcia politycznego i społecznego. Niezależnie od dalszego rozwoju wydarzeń jedno jest pewne – najbliższe miesiące zadecydują o kierunku, w jakim zmierzać będzie polski wymiar sprawiedliwości, a działania ministra Żurka mogą okazać się jednym z najważniejszych testów dla przywracania praworządności w Polsce.