Kontrole PARP w branży HoReCa: kto będzie musiał zwrócić pieniądze z KPO?
Branża hotelarska i gastronomiczna, która otrzymała środki z Krajowego Planu Odbudowy, musi przygotować się na wzmożone kontrole Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Wątpliwe inwestycje i niewłaściwe wykorzystanie dofinansowania mogą zakończyć się szybkim zwrotem środków. Pierwsze wyniki kontroli poznamy już we wrześniu.
PARP bierze pod lupę wydatki z KPO: kulisy postępowania
W ostatnich tygodniach branża HoReCa – skupiająca hotelarzy, restauratorów i firmy cateringowe – znalazła się na celowniku Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP). Agencja, nadzorująca rozdział środków z Krajowego Planu Odbudowy (KPO), wszczęła szeroko zakrojone kontrole w firmach, które uzyskały wsparcie finansowe w celu odbudowy po kryzysie pandemicznym. Wzmożone działania są reakcją na doniesienia o możliwych nadużyciach – coraz głośniej mówi się o wydatkach na przedmioty nie mające związku z prowadzeniem działalności gospodarczej w trudnym okresie, takich jak jachty, sauny czy wirtualne strzelnice. Zdaniem rzecznika PARP, Arkadiusza Dewódzkiego, wyników pierwszych kontroli należy spodziewać się już we wrześniu, co wywołuje niemałe poruszenie w sektorze.
Jak wygląda mechanizm kontroli PARP? Etapy i konsekwencje dla przedsiębiorców
Kontrola wydatkowania środków z KPO odbywa się dwuetapowo. Pierwszym krokiem jest tzw. kontrola zza biurka, podczas której pracownicy PARP weryfikują wydatki i dokumentację przedstawioną przez beneficjentów. Następnie przeprowadzane są wizyty w siedzibach przedsiębiorców – sprawdzane jest, czy deklarowane inwestycje faktycznie zostały zrealizowane, a sprzęt i infrastruktura (np. kajaki, żaglówki, wyposażenie kuchni) zostały zakupione i są wykorzystywane zgodnie z założeniami programu. Jeżeli kontrolerzy stwierdzą nieprawidłowości, przedsiębiorca musi w ciągu 14 dni zwrócić uzyskane wsparcie wraz z odsetkami podatkowymi. Brak zwrotu w wyznaczonym terminie oznacza wszczęcie procedury egzekucyjnej przez PARP.
Zaskakujące zakupy za pieniądze z KPO. Krytyka w mediach i polityczna burza
Użytkownicy platformy X oraz media nagłośniły przypadki zakupów budzących poważne wątpliwości, na przykład zakupu firmowych jachtów, saun czy solariów pod pretekstem dywersyfikacji działalności. Politycy zareagowali natychmiast – wiceminister funduszy i polityki regionalnej Jan Szyszko zapowiedział dodatkowe, dogłębne kontrole każdej złotówki wydanej w ramach inwestycji dla branży HoReCa. Premier Donald Tusk zasygnalizował stanowcze działania wobec niegospodarności i obiecał szybkie decyzje, również o cofnięciu środków po wykryciu nadużyć. Minister funduszy Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz informuje, że czynności naprawcze rozpoczęły się już dwa tygodnie temu, a bieżące kontrole będą również obejmować nowe ryzyka, które ujawniły się w ostatnich wydarzeniach.
Okres trwałości inwestycji: przedsiębiorcy pod lupą przez rok
Jednym z kluczowych warunków uzyskania dofinansowania z KPO jest tzw. okres trwałości projektu, czyli czas, w którym zakupiona w ramach wsparcia infrastruktura nie może być sprzedana ani przekazana innemu podmiotowi. Zazwyczaj trwa on rok od wypłacenia ostatniej transzy środków z KPO. W praktyce oznacza to, że firma np. kupująca żaglówkę w styczniu 2025 r., musi wykorzystywać ją w działalności do stycznia 2026 r. i nie może użytkować jej do celów prywatnych. Jeżeli ten warunek nie zostanie spełniony, grozi to natychmiastowym zwrotem całej kwoty dotacji wraz z odsetkami. Dewódzki podkreśla, że podobne zasady obowiązują od lat przy realizacji projektów finansowanych z funduszy unijnych.
Kto i na co mógł wydatkować środki z KPO?
Wsparcie w ramach KPO kierowane było do mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, które prowadziły działalność w sektorze hotelarskim, gastronomicznym, turystycznym lub kulturalnym już przed wybuchem pandemii, to jest przed 31 grudnia 2019 r. Dofinansowanie (od 50 tys. do 540 tys. zł, do 90% kosztów kwalifikowanych) można było przeznaczać wyłącznie na projekty zapewniające dodatkowe źródło przychodu w tym samym sektorze. Obligatoryjnie minimum 70% środków musiało trafić na inwestycje: zakup maszyn, sprzętu, robót budowlanych i wdrożenie technologii cyfrowych; do 30% można było przeznaczyć na szkolenia i doradztwo. Program działał na zasadzie refundacji – przedsiębiorca najpierw musiał samodzielnie sfinansować inwestycję, a dopiero potem ubiegać się o zwrot środków na podstawie przedstawionych dokumentów. Według PARP, do końca lipca 2025 roku podpisano 3005 umów na łączną kwotę 1,24 mld zł, przy czym wypłacono na razie 110 mln zł.
Systemy zabezpieczeń i wyzwania w egzekwowaniu zwrotów
Każda podpisywana umowa precyzuje obowiązek zwrotu środków w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, co stanowi podstawę do szybkiego dochodzenia roszczeń przez instytucję publiczną. Jednak praktyka pokazuje, że nie zawsze łatwo egzekwować należności – przedsiębiorcy mogą odwoływać się od wyników kontroli, zgłaszać swoje zastrzeżenia i szukać uzasadnienia dla poniesionych wydatków. Dlatego PARP podkreśla, że cały proces jest jawny, oparty o przepisy prawa i ustawy o prowadzeniu polityki rozwoju. Mimo tego, fala krytyki związana z przypadkami karygodnych inwestycji wciąż rośnie i stawia przed systemem konieczność dalszych udoskonaleń procedur kontroli i raportowania wydatków ze środków publicznych.
Podsumowanie: co dalej z kontrolami i przyszłością wsparcia?
Krajowy Plan Odbudowy zakłada dystrybucję niemal 60 mld euro – to szansa, ale i ogromna odpowiedzialność. Przykład sektora HoReCa pokazuje, że nawet najlepiej zaprojektowane programy wsparcia mogą być narażone na nadużycia, jeśli nie zostaną objęte wystarczająco skuteczną kontrolą. Zbliżające się wyniki audytów PARP dadzą pierwsze odpowiedzi: które firmy wykorzystały środki zgodnie z założeniami, a które będą musiały szybko rozliczyć się z wydatków lub zwrócić niewłaściwie wykorzystane fundusze. Odpowiedzialność zarówno państwa, jak i przedsiębiorców jest kluczowa, by środki KPO realnie wzmacniały polską gospodarkę.
