Zwrot butelek po piwie w aptece? Eksperci wyjaśniają, czy to możliwe i dlaczego budzi kontrowersje

Czy rzeczywiście oddasz butelkę po piwie w aptece? System kaucyjny stawia branżę farmaceutyczną przed wyzwaniem

Od października 2025 roku w Polsce wchodzi w życie rozbudowany system kaucyjny, który obejmie zwrot opakowań po napojach – również plastikowych, szklanych i metalowych. Większość konsumentów jest przyzwyczajona do oddawania butelek w sklepach spożywczych, jednak nowe przepisy wywołały dyskusję także wśród przedstawicieli branży farmaceutycznej. W przestrzeni publicznej pojawiło się pytanie, czy w związku ze zmianami także apteki będą musiały przejąć rolę punktów zwrotu butelek po napojach – w tym… piwie. Eksperci rozwiewają te wątpliwości, lecz środowisko farmaceutyczne wciąż ostrzega przed potencjalnymi niejasnościami i nieporozumieniami.

Prawo mówi jasno: Apteki nie sprzedają alkoholu – czy to je chroni?

Jak tłumaczy dr Wojciech Rożdżeński, ekspert prawa medycznego i farmaceutycznego z Uniwersytetu Warszawskiego, apteki nie mogą sprzedawać piwa i innych alkoholi, co teoretycznie eliminuje potrzebę gromadzenia opakowań po tego typu produktach. Jednakże system kaucyjny nie bazuje na asortymencie, lecz na profilu handlowym placówki i powierzchni sprzedażowej. Przepisy stanowią, że placówki detaliczne o powierzchni powyżej 200 m² będą zobligowane do przyjmowania zwrotów opakowań po napojach objętych kaucją, a dla mniejszych aptek zbiórka pozostanie dobrowolna. Największe obawy w środowisku budzi to, że choć apteki zwykle nie oferują alkoholu, mogą być technicznie zobowiązane do przyjęcia butelek lub puszek, jeśli prowadzą sprzedaż np. wody mineralnej objętej systemem kaucyjnym.

Naczelna Rada Aptekarska sprzeciwia się zmianom: „Nie jesteśmy sklepami spożywczymi”

Farmaceuci są zdecydowanie przeciwni objęciu aptek systemem kaucyjnym. Przewodniczący Naczelnej Rady Aptekarskiej Marek Tomków podkreśla, że placówki farmaceutyczne różnią się od sklepów spożywczych, zarówno pod względem asortymentu, jak i organizacji pracy. Apteki zobowiązane są do zachowania najwyższych standardów higieny, ponieważ przechowują leki i udzielają świadczeń zdrowotnych. Tomków zwrócił uwagę, że polskie przepisy restrykcyjnie regulują, jakie produkty i w jakich warunkach mogą być przyjmowane z powrotem do apteki – zwroty nie obejmują nawet pełnowartościowych leków czy suplementów. Tym bardziej kontrowersyjne wydaje się przechowywanie w aptece brudnych, używanych butelek po napojach, niezależnie od tego, czy są one szklane czy plastikowe.

System kaucyjny a asortyment aptek: Jakie faktycznie produkty mogą podlegać zwrotom?

System kaucyjny, według obecnych przepisów, dotyczyć ma opakowań napojów – głównie soków, wód, napojów gazowanych, herbat mrożonych, oraz oczywiście piwa i innych alkoholi. Apteki najczęściej nie prowadzą sprzedaży produktów alkoholowych, więc nie będą technicznie odbierać butelek po piwie. Jednak problem dotyczy napojów bezalkoholowych. Resort zdrowia zaznacza, że tylko apteki o powierzchni handlowej powyżej 200 m² będą musiały obligatoryjnie przyjmować zwroty, a takich obiektów w Polsce jest marginalna liczba. Dla przeważającej większości aptek udział w systemie będzie dobrowolny – a zgodnie z deklaracjami przedstawicieli branży, wiele z nich może po prostu zrezygnować ze sprzedaży produktów objętych kaucją, aby uniknąć konieczności odbierania opakowań.

Czy opakowania po lekach i suplementach także podlegają zwrotowi?

Warto wiedzieć, że system kaucyjny nie obejmie opakowań po lekach, suplementach diety ani wyrobach medycznych. Te produkty podlegają innym przepisom i ich utylizacja to obowiązek gmin, które organizują punkty zbiórki farmaceutyków przeterminowanych lub niepotrzebnych. Apteki mogą dobrowolnie zgłosić gotowość do zbiórki takich odpadów, lecz nie jest to system powszechny ani obowiązkowy. Eksperci zapewniają, że żadne zmiany legislacyjne dotyczące systemu kaucyjnego nie wykraczają poza opakowania napojów i nie wpłyną na sposób zwrotu opakowań po lekach. Na rynku krążyło wiele nieporozumień, sugerujących, że także opakowania farmaceutyczne miałyby być objęte obowiązkiem recyklingu w aptece – to jednak zostało oficjalnie zdementowane przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska.

Koszty i logistyczne wyzwania nowego systemu kaucyjnego – co czeka handel i konsumentów?

Duże sklepy i sieci handlowe szacują, że wdrożenie systemu kaucyjnego w Polsce będzie kosztować nawet miliard złotych w ciągu kilku najbliższych lat. Do tych kosztów zalicza się zakup butelkomatów, reorganizację przestrzeni sklepowej, szkolenia pracowników oraz obsługę zwrotów – zarówno manualną, jak i zautomatyzowaną. Apteki, które i tak są mocno obciążone kwestiami sanitarnymi i brakiem miejsca na przechowywanie niewłaściwych produktów, uznają narzucone obowiązki za niepotrzebne i niewspółmierne do ewentualnych korzyści środowiskowych. Wielu ekspertów uważa, że ustawodawca powinien jasno określić wyłączenia dla placówek farmaceutycznych, aby nie rozpraszać ich pracy kwestiami niezwiązanymi z ochroną zdrowia.

Podsumowanie: System kaucyjny w aptekach – czy to realne zagrożenie czy legislacyjny paradoks?

Mimo szeroko zakrojonej debaty publicznej i wątpliwości w środowisku farmaceutycznym, realne zagrożenie, że apteki staną się punktami zwrotu butelek po piwie czy innych napojach, wydaje się znikome. Wynika to z przepisów dotyczących asortymentu aptek oraz limitów powierzchni, a także jednoznacznych deklaracji samej branży. Kluczowe jednak będzie dalsze monitorowanie procesu wdrożenia systemu i gotowość prawodawcy do korekt przepisów, jeśli pojawią się absurdy lub nieprzewidziane skutki. Warto też obserwować, jak system kaucyjny wpłynie na sprzedaż napojów bezalkoholowych w aptekach i czy nie doprowadzi, zgodnie z zapowiedzią środowiska, do rezygnacji ze sprzedaży objętych nim produktów. Jedno jest pewne – klienci nie powinni przygotowywać się na wizytę w aptece z pustą butelką po piwie.