Prezydent ostrzega w rocznicę paktu Ribbentrop-Mołotow: widmo imperializmu powraca

Pakt Ribbentrop-Mołotow – geneza tragedii II wojny światowej

23 sierpnia 1939 roku ministrowie spraw zagranicznych III Rzeszy i ZSRR – Joachim von Ribbentrop i Wiaczesław Mołotow – podpisali w Moskwie pakt o nieagresji, znany dziś jako pakt Ribbentrop-Mołotow. Dokument ten, wbrew oficjalnej treści, miał tajny protokół dodatkowy, w którym oba państwa podzieliły Europę Środkowo-Wschodnią na strefy wpływów, przesądzając los Polski, krajów bałtyckich, Finlandii i Rumunii. Polski rząd został postawiony przed faktem dokonanym – osamotniona Polska stała się pierwszą ofiarą brutalnych planów dwóch totalitarnych reżimów. 1 września 1939 r. Niemcy napadły na Polskę, a już 17 września Sowieci przekroczyli wschodnią granicę. Rozpoczęła się II wojna światowa – konflikt, który pochłonął według szacunków historyków ponad 70 milionów ofiar na całym świecie, z czego ogromną część stanowili polscy obywatele, zarówno cywile, jak i żołnierze.

Współczesna Rosja a przeszłość – rocznice i polityka pamięci

W przemówieniu z okazji 86. rocznicy podpisania paktu prezydent Karol Nawrocki zwrócił uwagę na niepokojące zjawiska obserwowane we współczesnej Rosji. „Odżywają resentymenty imperialne” – ocenił, podkreślając, że lekcja II wojny światowej nie została odrobiona przez wszystkich. W wielu oficjalnych wypowiedziach rosyjskich przywódców w ostatnich latach pojawiają się odwołania do historycznej wielkości Rosji oraz próby reinterpretacji wydarzeń sprzed 1939 roku. Władimir Putin wielokrotnie kwestionował odpowiedzialność ZSRR za wybuch wojny oraz próbował minimalizować zbrodnie stalinizmu, akcentując wyłącznie „wyzwoleńczą” rolę Armii Czerwonej. Jednocześnie w rosyjskich mediach i edukacji coraz rzadziej mówi się o zbrodniach popełnionych na terenach Europy Wschodniej. Zdaniem wielu analityków polityka historyczna Kremla stanowi element szerszej strategii budowy społeczeństwa wokół mitu potężnego imperium i usprawiedliwiania agresywnych działań na arenie międzynarodowej, czego przykładem jest inwazja na Ukrainę w 2022 roku.

Europejski Dzień Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych – pamięć a współczesność

Rocznica zawarcia paktu Ribbentrop-Mołotow obchodzona jest w Unii Europejskiej jako Dzień Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych. 23 sierpnia ma przypominać nie tylko o ofiarach zarówno faszyzmu, jak i komunizmu, lecz także o konieczności przeciwdziałania temu, by podobne tragedie nie powtórzyły się w przyszłości. W Polsce w tym dniu odbywają się liczne uroczystości upamiętniające, a w muzeach i instytucjach kultury organizowane są debaty i wystawy edukacyjne. Polski rząd oraz instytucje, takie jak Instytut Pamięci Narodowej, od lat apelują do partnerów w UE o zachowanie czujności wobec przejawów relatywizowania zbrodni totalitaryzmu. Dzisiejsza Europa doświadcza nowych kryzysów – od konfliktu na Ukrainie po szeroką dezinformację w internecie. Eksperci podkreślają, że dbałość o historyczną prawdę to jedno z najskuteczniejszych narzędzi obrony demokratycznych wartości. Wspólna pamięć o mechanizmach prowadzących do katastrofy sprzed lat powinna być ostrzeżeniem przed lekkomyślnym ignorowaniem zagrożeń płynących z autorytaryzmu czy imperializmu.

Polska perspektywa: rachunek krzywd i oczekiwanie zadośćuczynienia

Prezydent Nawrocki przypomniał również o niezakończonych kwestiach związanych z odpowiedzialnością za wybuch II wojny światowej. „Niemcy do dzisiaj nie zapłaciły rachunku krzywd” – napisał. Sprawa reparacji wojennych od Niemiec dla Polski od lat pozostaje tematem spornym na forum dyplomatycznym i opinii publicznej. Szacuje się, że straty ludzkie i materialne poniesione przez Polskę podczas drugiej wojny światowej są jednymi z najwyższych w Europie i do dziś nie zostały w pełni wynagrodzone. Warszawa wielokrotnie podnosiła kwestię odszkodowań, jednak rząd niemiecki stoi na stanowisku, że sprawa została zamknięta na mocy wcześniejszych umów międzynarodowych. Tymczasem w Rosji, według ekspertów, zamiast refleksji nad własną przeszłością, dominuje coraz silniejszy kult imperium, a decyzje władz coraz częściej mają za zadanie potwierdzić rosyjskie prawo do dominacji w regionie. To, zdaniem prezydenta i licznych historyków, powinno być dla Europy powodem do mobilizacji i refleksji nad bezpieczeństwem kontynentu.

Dziedzictwo paktu a współczesne zagrożenia

Dyskusja wokół 86. rocznicy paktu Ribbentrop-Mołotow nabiera szczególnego znaczenia w kontekście obecnych konfliktów i napięć geopolitycznych w Europie Wschodniej. Wypowiedzi prezydenta Nawrockiego wpisują się w szerzej prowadzony w Polsce i Zachodniej Europie dyskurs o potrzebie stanowczego reagowania na wszelkie przejawy rewizjonizmu historycznego oraz odradzającego się imperializmu. Ostatnie lata przyniosły dowody na to, że historia XX wieku wciąż kształtuje teraźniejszość – niezależnie od upływu czasu zagrożenia dla pokoju i stabilności pozostają realne. Pakt Ribbentrop-Mołotow stał się symbolem zdrady i cynizmu politycznego, zaś współczesne próby usprawiedliwiania dawnych zbrodni i agresji tylko zwiększają ryzyko powtórzenia najgorszych scenariuszy. Przypominanie prawdy historycznej, otwarta debata oraz upamiętnianie ofiar totalitaryzmów są nie tylko wyrazem szacunku dla przeszłości, ale i fundamentem bezpieczeństwa przyszłych pokoleń.