Szef Met Opera: „Bez publiczności opera umrze”. Peter Gelb o polityce, wojnie i przyszłości sztuki

Metropolitan Opera – instytucja na granicy sztuki i polityki

Metropolitan Opera w Nowym Jorku jest jedną z najbardziej prestiżowych scen operowych na świecie. Peter Gelb, który stoi na jej czele od 2006 roku, zdecydowanie podkreśla wagę roli, jaką Met odgrywa nie tylko w dziedzinie sztuki, ale i w życiu społeczno-politycznym. Jak zaznacza Gelb, Met nie jest „Mount Everestem” świata opery – raczej miejscem, z którego czerpie się inspirację i nowe idee. Działalność opery nie ogranicza się do prezentacji dzieł wielkich kompozytorów, ale angażuje się także w bieżące sprawy społeczne i polityczne. Przykładem jest wsparcie, jakie od początku agresji Rosji na Ukrainę Met udziela Ukraińcom, podkreślając rolę instytucji kultury jako filaru demokracji. Gelb nie kryje przekonania, że współczesna opera musi być miejscem dialogu o wartościach i ochronie wolności – zarówno twórczej, jak i obywatelskiej.

Sztuka i polityka – nierozłączna relacja w nowoczesnej operze

Według Petera Gelba w dzisiejszych czasach niemożliwe jest rozdzielenie sztuki od polityki. Wyraźnie wskazuje na negatywne skutki upolityczniania kultury, zwłaszcza przez reżim rosyjski, ale równocześnie pokazuje pozytywny wymiar tej relacji na przykładzie Ukrainian Freedom Orchestra. Zespół założony z inicjatywy Keri-Lynn Wilson (prywatnie żony Gelba) oraz we współpracy z polskimi i ukraińskimi partnerami, stał się symbolem oporu wobec agresji i ambasadorem demokratycznych wartości. Działalność orkiestry, która skupia muzyków z Ukrainy i diaspor, została objęta patronatem prezydenta Wołodymyra Zełenskiego oraz jego żony. W tym roku zespół po raz czwarty wyruszył na tournée, podczas którego artyści wykonują zarówno utwory klasyczne – jak V Symfonia Beethovena – jak i dzieła współczesnych kompozytorów, m.in. suita z „Matki z Chersonia” Maksima Kolomiietsa. Gelb podkreśla, że koncerty Ukrainian Freedom Orchestra to połączenie wymiaru artystycznego i politycznego – ukazują heroizm Ukraińców i znaczenie obrony demokracji dla całego świata.

Współczesna opera – balans między tradycją a nowoczesnością

Peter Gelb znany jest ze swojego stanowczego podejścia do równoważenia tradycji i nowoczesności w repertuarze Met. Podkreśla potrzebę dbałości o wysoką jakość artystyczną oraz innowacyjność, ale nie godzi się na ekstremalne trendy dekonstrukcji oper, które – jego zdaniem – często są niezrozumiałe lub zbyt eksperymentalne dla widzów. Dyrektor zwraca uwagę, że zachodnioeuropejskie sceny coraz częściej eksperymentują z formą, co grozi oderwaniem sztuki od publiczności. Jego celem jest zachowanie „żywej” opery – takiej, która rozwija się wraz z czasem, ale nie traci kontaktu z odbiorcą. Gelb wskazuje, że nawet największe dzieła klasyczne, aby przetrwać, muszą angażować widzów i oddziaływać na ich emocje. W przeciwnym razie opera stanie się hermetyczną, elitarną dziedziną, pozbawioną szerszej racji bytu.

Repertuar Met Opera i polski akcent w nowym sezonie

Metropolitan Opera znana jest z tego, że na jej scenie występują najwybitniejsi artyści z całego świata. W nadchodzącym sezonie, obok gwiazd światowych, usłyszymy siedmioro polskich śpiewaków: Aleksandrę Kurzak, Piotra Beczałę, Artura Rucińskiego, Tomasza Koniecznego, Piotra Buszewskiego oraz debiutujących w Met Andrzeja Filończyka i Adama Palkę. Gelb nie kryje uznania dla talentów z Polski, podkreślając, że najważniejszy dla niego jest wysoki poziom artystyczny i wszechstronność wykonawców – zarówno wokalna, jak i aktorska. Rekrutacja artystów do Met przypomina bardziej budowanie najlepszej drużyny piłkarskiej niż stosowanie sztywnej selekcji według narodowości. W repertuarze na nadchodzący sezon znajdą się zarówno klasyczne arcydzieła Pucciniego, Mozarta czy Wagnera, jak i nowości inspirowane współczesnością, w tym światowa premiera „Matki Chersonia”, będąca artystycznym komentarzem do obecnych wydarzeń na Ukrainie.

Wyzwania zarządzania gigantem sztuki

Prowadzenie tak wielkiej instytucji jak Met Opera to nie tylko wkład artystyczny, ale także ogromne wyzwanie organizacyjne i finansowe. Peter Gelb zwraca uwagę na specyfikę amerykańskiego modelu zarządzania kulturą – w przeciwieństwie do większości europejskich oper Met nie otrzymuje dotacji rządowych i jest utrzymywana z prywatnych darowizn. Zespół liczy blisko 3 tysiące pracowników, a repertuar obejmuje kilkadziesiąt tytułów rocznie – wszystko to wymaga precyzyjnej logistyki. Dodatkowym wyzwaniem są przepisy związkowe ograniczające czas prób oraz liczne sytuacje kryzysowe, takie jak choroby artystów czy awarie techniczne. Gelb podkreśla, że kluczem do sukcesu jest umiejętność elastycznego radzenia sobie z problemami – jak powiedział mu reżyser Robert Lepage, „problemy to moi przyjaciele”.

Opera jutra – wizja i inspiracja

Peter Gelb w rozmowie nie pozostawia wątpliwości: przyszłość opery zależy od tego, na ile twórcy zdołają utrzymać kontakt z publicznością i pozostać otwartymi na zmiany społeczne. Dla Gelba opera jest wyjątkową formą sztuki, łączącą muzykę, teatr, taniec i sztuki wizualne, która może jednocześnie wzruszać, inspirować i prowokować do myślenia. Jego zdaniem, najlepsze dzieła powstają wtedy, gdy twórcy mają świadomość, że ich głównym zadaniem jest oddziaływanie na widzów – poruszenie ich emocji i pobudzenie refleksji. W dobie globalnych wyzwań – konfliktów, kryzysów politycznych i kulturowych podziałów – opera może odegrać kluczową rolę jako nośnik wartości i ambasador pokoju. To właśnie dzięki zaangażowaniu, otwartości i dialogowi sztuka ma szansę przetrwać i wyznaczać nowe drogi rozwoju.