Fala przestępstw z nienawiści w Polsce. Policyjne statystyki niepokoją
Najnowsze dane Komendy Głównej Policji pokazują gwałtowny wzrost liczby przestępstw motywowanych uprzedzeniami w Polsce. Skala problemu budzi coraz większe obawy społeczne.
Coraz więcej przestępstw motywowanych uprzedzeniami
Według opublikowanych przez Komendę Główną Policji danych od 1 stycznia do 31 lipca 2025 r. w Polsce odnotowano 543 stwierdzone przestępstwa motywowane uprzedzeniami. Oznacza to wzrost aż o 41 proc. względem analogicznego okresu roku poprzedniego, kiedy to takich przypadków było 384. Policyjne statystyki budzą poważny niepokój zarówno wśród ekspertów, jak i organizacji społecznych zajmujących się walką z dyskryminacją. Przestępstwa te dotyczą szerokiego spektrum motywacji – od uprzedzeń ze względu na narodowość, przez język, religię, aż po orientację seksualną czy tożsamość płciową.
Definicja i monitoring przestępstw z nienawiści w Polsce
W polskim systemie prawnym nie funkcjonuje jednoznaczna definicja „przestępstwa z nienawiści”. Organy ścigania posiłkują się definicją przyjętą przez Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE. Zgodnie z nią przestępstwo z nienawiści to każde przestępstwo kryminalne, którego ofiara została wybrana z powodu cech identyfikujących ją jako członka określonej grupy społecznej – takich jak rasa, narodowość, język, kolor skóry, religia, płeć, wiek, niepełnosprawność czy orientacja seksualna. Monitoring takich przypadków w Polsce prowadzony jest od 2015 roku, a w każdej komendzie wojewódzkiej działają wyspecjalizowani koordynatorzy odpowiedzialni za analizę i nadzór nad postępowaniami dotyczącymi przestępstw z nienawiści.
Brak bezpośredniej penalizacji mowy nienawiści
Jak podkreślają eksperci prawni, w Kodeksie karnym nie istnieje obecnie przepis jednoznacznie penalizujący mowę nienawiści. Tego typu działania mogą jednak wypełniać znamiona innych przestępstw, takich jak zniesławienie (art. 212 k.k.) czy znieważenie (art. 216 k.k.). W praktyce najistotniejsza jest motywacja sprawcy – musi być jasno ustalone, że dobierając ofiarę, kierował się ona właśnie jej przynależnością do chronionej grupy. Wątpliwości co do skuteczności obecnych rozwiązań prawnych wyrażają organizacje broniące praw człowieka, które od lat apelują o wprowadzenie pełniejszych regulacji zapobiegających agresji na tle nienawiści oraz dotyczących penalizacji mowy nienawiści.
Najczęstsze motywy i konsekwencje społeczne
Przestępstwa z nienawiści w Polsce wciąż najczęściej związane są z narodowością, pochodzeniem etnicznym oraz religią ofiar, jednak coraz częściej do Komendy Głównej Policji wpływają zgłoszenia dotyczące uprzedzeń wobec osób LGBTQ+ czy migrantów. Eksperci zwracają uwagę, że każda taka sprawa ma głęboko demoralizujący wpływ na społeczeństwo i budzi poczucie zagrożenia wśród mniejszości. Ofiary tych przestępstw niejednokrotnie czują się podwójnie pokrzywdzone – zarówno fizycznym lub psychicznym atakiem, jak i niewystarczającym wsparciem ze strony instytucji. Organizacje monitorujące zjawisko apelują o szersze działania prewencyjne oraz edukację społeczną, zwłaszcza w środowiskach szkolnych i lokalnych.
Państwo i społeczeństwo wobec rosnącej fali nienawiści
Polskie władze deklarują brak tolerancji dla aktywności rasistowskich, ksenofobicznych czy antysemickich. W odpowiedzi na narastającą liczbę przestępstw z nienawiści Ministerstwo Sprawiedliwości oraz Komenda Główna Policji podejmują inicjatywy w zakresie specjalistycznych szkoleń dla funkcjonariuszy i prokuratorów. Przykładem nowych rozwiązań legislacyjnych jest ustawa z 16 kwietnia 2022 roku, która wprowadziła karalność propagowania symboli i nazw wspierających agresję na Ukrainę. Mimo tych działań eksperci wskazują na konieczność dalszych zmian systemowych oraz ciągłej edukacji społeczeństwa w zakresie tolerancji i poszanowania praw człowieka.
Wyzwania i kierunki zmian na przyszłość
Rosnąca liczba przestępstw z nienawiści obnaża ograniczenia obecnych instrumentów prawnych oraz potrzebę szeroko zakrojonych działań prewencyjnych. Organizacje społeczne i eksperci apelują do ustawodawców o pilne uzupełnienie kodeksu karnego o jasne regulacje dotyczące mowy nienawiści oraz o systematyczne wsparcie dla ofiar tych przestępstw. Wprowadzone już rozwiązania, takie jak monitoring i koordynacja działań ze strony Policji, są istotnym krokiem, lecz nie wystarczają w obliczu dynamicznego wzrostu tego zjawiska. Konieczne jest także zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego, w tym działań edukacyjnych, które zmniejszą poziom agresji i uprzedzeń w polskich miastach i wsiach. Tylko kompleksowe podejście, łączące zmiany legislacyjne, edukację oraz wsparcie dla instytucji, może realnie zahamować niepokojący trend wzrostu przestępstw z nienawiści w Polsce.
