Białoruś i Iran zacieśniają współpracę wojskową: czy Zachód powinien się obawiać?

Nowa era w stosunkach białorusko-irańskich

Wizyta prezydenta Iranu Masuda Pezeszkiana w Mińsku 20 sierpnia 2025 r. stanowi jeden z najważniejszych momentów w historii stosunków między Białorusią a Iranem. Przyjęty przez Alaksandra Łukaszenkę gość podkreślił determinację obu państw do rozwijania partnerstwa na wszystkich płaszczyznach. „Białoruś jest przyjacielem i niezawodnym partnerem Iranu,” podkreślił Łukaszenka przed kamerami, akcentując, że chodzi nie tylko o ekonomię, ale również o współpracę wojskowo-techniczną. Podczas spotkania podpisano szereg umów dotyczących wymiany handlowej i naukowej, a także ogłoszono rozpoczęcie prac nad traktatem o partnerstwie strategicznym. Tak otwarte deklaracje współpracy wojskowej między obłożonymi zachodnimi sankcjami państwami budzą duże zaniepokojenie wśród europejskich komentatorów i analityków ds. bezpieczeństwa.

Kontekst geopolityczny i rosnące napięcia regionalne

Oba kraje od lat funkcjonują na marginesie struktur zachodnich, będąc poddanymi różnym formom sankcji ze strony USA i Unii Europejskiej. Iran, izolowany ze względu na swój program nuklearny i wsparcie dla ugrupowań paramilitarnych na Bliskim Wschodzie, od dawna poszukuje nowych sojuszników poza regionem Zatoki Perskiej. Białoruś z kolei, po 2020 roku i brutalnym stłumieniu protestów, znalazła się pod naciskiem Zachodu. Zbliżenie tych państw wpisuje się w szerszą strategię budowania alternatywnego bloku wobec wpływów euroatlantyckich. Oba państwa zgodnie poparły rosyjską agresję na Ukrainę, co potwierdziły podczas wspólnej konferencji prasowej. Liderzy zapewnili też, że będą wspólnie przeciwstawiać się „nielegalnym zachodnim sankcjom”, co w praktyce może wskazywać na przyszłe transfery technologii wojskowej, szkolenia, a nawet produkcję uzbrojenia.

Współpraca wojskowa i technologiczna — fakty i możliwości

Dotychczasowa współpraca wojskowo-technologiczna między Mińskiem a Teheranem była raczej ograniczona, głównie do wymiany doświadczeń związanych z omijaniem sankcji oraz dostaw niektórych podzespołów elektronicznych. Jednak nowo ogłoszone deklaracje mogą oznaczać znaczące zacieśnienie tej relacji. Iran od lat rozwija własny przemysł rakietowy i dronowy, który zdobył rozgłos dzięki eksportowi irańskich dronów bojowych do Rosji, wykorzystywanych później podczas wojny na Ukrainie. Eksperci zwracają uwagę, że Białoruś dysponuje infrastrukturą do produkcji pojazdów bojowych oraz wysokiej klasy specjalistami technicznymi, co może zbiegać się z irańskim know-how w zakresie systemów uzbrojenia. Według mediów państwowych obie strony są zainteresowane transferem technologii oraz wspólnymi projektami badawczo-rozwojowymi, jednak na razie brak szczegółów dotyczących konkretnych przedsięwzięć militarnych.

Znaczenie umów gospodarczych i sankcji Zachodu

Choć aspekty wojskowe wysuwają się na pierwszy plan w medialnych przekazach, ważnym elementem spotkania były także porozumienia gospodarcze. Zgodnie z oświadczeniem Irańskiej Agencji Informacyjnej IRNA, Pezeszkian zadeklarował wsparcie w neutralizowaniu skutków zachodnich sankcji. Białoruś już wcześniej importowała z Iranu produkty petrochemiczne i artykuły rolno-spożywcze, omijając tym samym zachodnie restrykcje. Teraz obie strony zapowiedziały intensyfikację współpracy, szczególnie w obszarze nowoczesnych technologii i produkcji przemysłowej. Doświadczenia Iranu w prowadzeniu działalności pod presją zachodniego embarga mają być cennym wsparciem dla Mińska, zmagającego się z coraz większą izolacją gospodarczą. Łukaszenka zaznaczył również, że oba państwa zamierzają wspólnie występować przeciwko próbom narzucania polityki przez USA i UE na forach międzynarodowych.

Reakcje społeczności międzynarodowej i potencjalne konsekwencje

Informacje o pogłębiającej się osi Teheran–Mińsk zostały natychmiast zauważone w zachodnich stolicach. Eksperci ds. bezpieczeństwa alarmują, że zarówno Białoruś, jak i Iran mogą stać się kanałami dystrybucji nowoczesnych technologii wojskowych do Rosji, omijając tym samym część międzynarodowych embargo. Przypominają też, iż Iran już wcześniej dostarczał Rosji drony wykorzystywane podczas wojny na Ukrainie, a Białoruś jest istotnym zapleczem logistycznym i operacyjnym dla rosyjskiej armii. Ponadto, bliska współpraca wojskowa tych krajów może skomplikować sytuację bezpieczeństwa w Europie Środkowo-Wschodniej, przesuwając równowagę sił jeszcze bardziej na niekorzyść państw NATO. Z drugiej strony, eksperci przestrzegają przed wyolbrzymianiem tego sojuszu, wskazując na ograniczone możliwości technologiczne oraz finansowe obu państw, a także relatywnie niewielkie doświadczenie w realizacji dużych projektów militarnych w formule partnerskiej.

Co oznacza zbliżenie białorusko-irańskie dla regionu?

Negocjacje i deklaracje, do jakich doszło w Mińsku, mogą zasadniczo wzmocnić pozycję obu reżimów na arenie międzynarodowej, ale równocześnie pogłębiają ich izolację od zachodnich struktur. Zarówno Białoruś, jak i Iran mają w dużym stopniu ograniczone możliwości prowadzenia polityki opartej na silnych gospodarczo i technologicznie sojuszach, jednak współpraca może przynieść efekty w postaci transferu wiedzy i nowych inicjatyw przemysłowych. Balansując na granicy zachodnich sankcji, oba państwa grają o przetrwanie swych modeli politycznych, używając narzędzi wojskowych i technologicznych jako kart przetargowych. Dla Europy i świata zacieśnienie relacji między Białorusią a Iranem oznacza nowe wyzwania dla reżimu sankcyjnego, a także konieczność monitorowania potencjalnych transferów technologii podwójnego zastosowania, mogących wpływać na bezpieczeństwo całego regionu.